De techniek zou kunnen helpen bij de restauratie van bijvoorbeeld de Nachtwacht. Beeld: Wikimedia Commons. Publiek domein.
Buijs publiceerde de resultaten van zijn onderzoek in Nature Scientific Reports.‘Het is geen Rembrandt’, zegt Buijs, promovendus bij Physical Chemistry and Soft Matter. In zijn hand houdt hij een witgeschilderd rechthoekig stukje canvas. De verf die er op zit, is wel op vergelijkbare wijze gemaakt als de verf in de tijd van Rembrandt. Met dit test-schilderijtje onderzoekt Buijs het effect van oplosmiddelen die worden gebruikt om vuil en vernis van een schilderij te verwijderen voor restauratie. Die oplosmiddelen kunnen namelijk een ongewenst effect hebben op de onderliggende verflaag. Door die oplosmiddelen gaan de pigmentmoleculen in de verf namelijk een heel klein beetje bewegen, en dat kan onder meer leiden tot minuscule scheurtjes.
Promovendus Jesse Buijs in het lab
Schade voorspellen
Buijs bouwde een apparaat dat gebruik maakt van Fourier Transform Laser Speckle Imaging, of FT-LSI. Dit apparaat meet met behulp van een laser de minuscule bewegingen van die pigmentmoleculen in de verf, iets dat nog nooit eerder is gedaan. Met dit apparaat kan Buijs heel precies zien hoe diep een oplosmiddel in de verf dringt en hoe snel het oplosmiddel bijvoorbeeld verdampt. Zo kan hij voorspellen wanneer er schade aan de verf ontstaat tijdens het schoonmaken.
Het apparaat bouwen, was volgens Buijs niet eens zo ingewikkeld. ‘Maar ik moest ook zelf de software schrijven om de beweging van de moleculen snel weer te geven. Want in eerste instantie duurde het een dag voordat je die kon zien, terwijl we het juist real-time willen volgen.’ Het kostte hem een jaar om dat op orde te krijgen.
Beste schoonmaaktechniek
Buijs onderzocht naast het effect van oplosmiddelen ook de optimale schoonmaakmethode: ‘We zagen dat de techniek met een soort microvezeldoekje het best werkte. Dat bevestigde wat de conservatoren zelf ook dachten, maar niet zeker wisten.’ Daarnaast gaan hij en zijn collega’s kijken of het apparaat ook gebruikt kan worden voor de restauratie van andere kunststukken van papier of metaal.
Inmiddels staat er een tweede exemplaar van het apparaat in het Atelier-gebouw van het Rijksmuseum en is het de bedoeling om het in gebruik te nemen voor onderzoek aan de schilderijen daar, misschien zelfs wel aan de Nachtwacht. ‘Dat zou heel tof zijn. De Nachtwacht is weer aan de beurt toch? Ze zijn nu geloof ik aan het testen hoe ze het vernis gaan verwijderen. Dus het is niet uitgesloten dat we daar aan bij kunnen dragen.’
Wil je de hele publicatie lezen klik dan hier.
Lees ook:
Zelfreinigende autoruiten en zonnepanelen komen eraan
Fysisch chemicus Joris Sprakel is altijd op ontdekkingsreis: ‘Ik hou niet van saaiheid
Verf die nooit vervaagt