Voor het eerst gebruikte het Rikilt afgelopen jaar een combinatie van een massaspectrometer en een vloeistofchromatograaf om antibiotica aan te tonen in de mest van kalveren en varkens. Deze hele gevoelige methode leidde tot de screening van 44 verschillende soorten antibiotica, meldt het Rikilt in het tijdschrift Talanta. In 55 procent van de onderzochte varkens en 75 procent van de kalveren werden residuen van antibiotica aangetroffen. Er werden geen verboden middelen aangetroffen – alle gevonden antibiotica konden de veehouders krijgen op recept, zegt onderzoeksbegeleider Linda Stolker van Rikilt. Bovendien ging het om lage concentraties – veel lager dan de toegestane hoeveelheid antibiotica in vlees.
De meting brengt dus geen overtredingen van de antibioticawetgeving of directe volksgezondheidsprobleem aan het licht, ligt Stolker toe. ‘Er gelden geen regels en maximum-concentraties van antibiotica in mest en het is ook niet iets dat de Nederlandse overheid moet handhaven omwille van de volksgezondheid.’ Maar er doemt wel een ander vraagstuk op: wat betekent deze meting voor de verspreiding van lage dosis antibiotica in het milieu? Stolker: ‘We wisten niet dat er zoveel residuen van antibiotica in de mest zouden zitten, want dit is de eerste keer dat we dit zo meten’. Ook in het oppervlaktewater zijn eerder veel verschillende soorten antibiotica in lage concentraties gevonden met deze apparatuur.
Voor duiding van de onderzoeksgegevens verwijst Stolker door naar antibiotica-expert Dik Mevius van het Centraal Veterinair Instituut (CVI) in Lelystad. Die is niet verrast door de uitkomsten. ‘Als je koppels dieren behandelt met antibiotica, dan moet je residuen van die antibiotica tegenkomen in de mest. De grote vraag is: leidt die aanwezigheid van lage concentraties antibiotica tot meer resistente bacteriën? Dat weten we niet. Het gaat om zeer lage concentraties, die hebben niet per definitie wel of geen effect. Dat moeten we eigenlijk uitzoeken. We zien nu de antibioticaresistentie afnemen, als gevolg van het feit dat het gebruik van antibiotica in de veehouderij is afgenomen. Maar we weten alleen nog niet wat het langetermijneffect is van lage concentraties antibiotica in het milieu.’ Mevius zoekt financiering voor dit onderzoek.