In de 750 jaar van haar bestaan heeft Wageningen pas een dikke eeuw te maken met de kennisinstelling die nu Wageningen UR heet. Maar wie nu in Wageningen woont kan zich vast moeilijk voorstellen dat de stad ook ooit zónder onderzoekers en studenten kon bestaan. ‘Tot in de haarvaten van onze gemeenschap merk je de betekenis van Wageningen UR’, zegt burgemeester Geert van Rumund. ‘Of het nu gaat om de cultuur, het studentenleven, de economie of de aandacht voor duurzaamheid – telkens wordt dat gevoed door mensen van de universiteit en onderzoekinstituten.’ De burgemeester ziet dat terug in zijn functie. Elk jaar spreekt hij met álle studentenverenigingen en vrijwel elke week heeft hij contact met een bestuurder van Wageningen UR. Meestal bij een publieke activiteit, een overleg of de ontvangst van een buitenlandse delegatie. ‘Wageningen zonder universiteit zou een heel andere gemeenschap zijn’, zegt Van Rumund. ‘De stad is eigenlijk één grote campus.’ Maar die innige verbondenheid zorgt ook voor gevoeligheden, én belangen. Dat bleek vorig jaar toen Wageningen UR haar plannen presenteerde om de campus even buiten de stad ook te voorzien van studentenhuisvesting en en winkels. In de gemeenteraad klonken de zorgen direct door. Hoe gaat de werkgelegenheid in de binnenstad zich ontwikkelen nu de grote werkgever zich terugtrekt uit de stad? De campusvorming heeft nu al invloed, zo zien Wageningers. ‘Je merkt het in de winkelstraat, het is er een stuk rustiger tussen de middag.’ Dat zegt Rien Bor, studentenwerver bij de universiteit en tevens gemeenteraadslid voor de Stadspartij Wageningen. Zijn werkplek verhuisde eind 2011 van Duivendaal in de stad naar de campus. ‘Vroeger had ik lunchafspraken op de Markt, nu in het Forum of in Het Gesprek.’ Anderen wijzen er op dat veel WUR-mensen ‘van buiten’ doordeweeks geen boodschappen meer doen in Wageningen, maar uitwijken naar Bennekom – dat is beter bereikbaar per auto vanaf de campus. Daarom staat de bereikbaarheid van de stad vanaf de campus nu hoog op de gemeente-agenda.
Woedend
De verhouding tussen stad en universiteit is op dit moment redelijk goed, zeggen Bor en zijn collega Jo Soolsma. Soolsma zit voor de SP in de gemeenteraad en werkt bij het Facilitair Bedrijf van Wageningen UR. Die goede verstandhouding is te danken aan het huidige gemeentebestuur, zeggen de twee raadsleden, die beiden in de oppositie zitten. Zo trekken gemeente en universiteit samen op om de kamernood bij studenten op te lossen. Door de snelle vergunningverlening wordt nu niet alleen een studentencomplex op de campus gebouwd, maar ook honderden kamers in de binnenstad. En dat is weer goed voor de lokale economie en de leefbaarheid van de stad. Vijf jaar geleden was de relatie tussen de gemeente en de kennisinstelling een stuk slechter, zeggen Soolsma en Bor. Zo was de gemeente woedend toen Wageningen UR een stuk grond voor de ontwikkeling van een industrieterrein verkocht aan een bouwbedrijf, terwijl het nog in onderhandeling was met de gemeente. Als represaille liet de gemeente wettelijk vastleggen dat Wageningen UR haar vrijkomende grond voortaan eerst aan de gemeente moest aanbieden. Veel praktische gevolgen had dat ‘voorkeursrecht’ overigens niet, want de armlastige gemeente heeft helemaal geen geld om dure grond te kopen voor stadsontwikkeling. Daarom verkocht Wageningen UR enkele jaren later haar grond voor de nieuwe wijk Kortenoord opnieuw aan een projectontwikkelaar. Op zo’n moment wordt de gemeente met de neus op de feiten gedrukt: haar begroting van 80 miljoen euro per jaar is acht keer zo klein als die van Wageningen UR.
Movie W
Een ander punt dat de relatie vertroebelde was wantrouwen bij de gemeente over de intenties van Wageningen UR, zegt Peter Veldman. Veldman is student Consumentenwetenschappen en zit sinds 3 jaar in de gemeenteraad voor D66. ‘Er werd destijds veel over de universiteit gesproken in de gemeenteraad, maar niet met de universiteit. Toen ik daarover contact opnam met de woordvoerder van Wageningen UR, bleek dat de visie van de universiteit anders was dan de raadsleden dachten.’ Veldman is daarom blij dat het huidige gemeentebestuur voor transparantie pleit en meer in overleg treedt met Wageningen UR. Wat hij ook positief vindt is dat woordvoerder Simon Vink tegenwoordig bij elke raadsvergadering op de publieke tribune zit, om te horen wat er leeft bij de gemeente. Door vaker te overleggen neemt het wantrouwen af en wordt de verhouding tussen gemeente en kennisinstelling beter, merkt Veldman. ‘Je hebt elkaar nodig.’ Dat bleek afgelopen jaar toen het voortbestaan van filmhuis Movie W op het spel stond. Daarbij laaide de discussie op in hoeverre de universiteit ook verantwoordelijkheid draagt voor voorzieningen in de stad. Wageningen UR besloot het filmhuis niet meer te bekostigen, waarna de gemeente uiteindelijk de helpende hand toestak. Na veel lobbywerk door het filmhuis zegde de universiteit ook een bescheiden bijdrage toe. ‘Wageningen UR trekt zich terug op cultuurgebied’, zegt Soolsma. ‘Ze heeft fantastische sportvoorzieningen, maar stoot de culturele activiteiten af. Het lastige is: de gemeente moet ook op cultuur bezuinigen.’
Food Valley
Gemeente en Wageningen UR werken vooral samen om de kenniseconomie te versterken, onder de vlag van Food Valley. Maar ook daar is het perspectief van de internationale kennisorganisatie anders dan die van de gemeente. De gemeente ziet zichzelf als het kloppend hart van de Food Valley, maar ondertussen komt het Food Experience Centre (het ei) wel mooi in Ede te staan, met goedkeuring van Wageningen UR. Ook wil de Edese burgemeester Van der Knaap het hoofdkantoor van Food Valley naar zijn stad halen. ‘Ede trekt het naar zich toe’, constateert Soolsma. Dit geeft weer voeding aan een oud sentiment in de gemeente, over ‘die arrogante lui bij de universiteit die denken dat ze alles te zeggen hebben’. ‘Dat sentiment ken ik’, zegt de burgemeester, ‘maar dat doet geen recht aan de opstelling van Wageningen UR. In concrete dossiers hebben we soms verschillende belangen, maar beide willen we een florerende stad met goede voorzieningen. Natuurlijk zou ik het betreuren als de universiteit de Aula in de stad loslaat, en ik vind het belangrijk dat Wageningen haar studentenleven houdt. Maar tegelijk vind ik de campus een fantastische plek en ben trots op de groei van de universiteit.’