(Foto: Shutterstock)Wetenschappelijke journals willen uitsluitend onderzoek publiceren dat origineel is.Om dat te controleren, gebruiken ze geavanceerde plagiaatsoftware. Die software ziet steeds meer. En dus ook nog niet gepubliceerde artikelen in proefschriften die al online staan. Steeds vaker komt het daardoor voor dat artikelen worden geweigerd op grond van ‘zelfplagiaat’, zijnde hethergebruik van eigen werk.
Niet origineel
Het probleem is een uitvloeisel van open access, zegt informatiespecialist van de Forum-bibliotheek Theo Jetten. ‘We hebben al een aantal keren gezien dat software onze dissertaties ziet en een manuscript op basis van een hoofdstuk daaruit aanmerkt als niet origineel werk. En dus publiceren ze het niet.’ Niet alleen proefschriften vormen een probleem. ‘Door Open Access komen steeds meer voorstadia van een artikel publiek beschikbaar: proceedings van congressen, EU-rapportages, et cetera.’
Om problemen te voorkomen adviseert het College voor Promoties (CvP) van Wageningen University & Research om bij het indienen van een artikel bij een journal duidelijk te maken dat het deel uitmaakt van een dissertatie. Volgens dean of research Richard Visser is er met een aantal grote uitgevers afgesproken dat er in zo’n geval geen probleem is met publicatie. ‘Maar je moet het dan wel zelf aangeven in de referentielijst en in de begeleidende brief.’
Een embargo is natuurlijk een vreemde oplossing. Het druist in tegen de algemene trend van Open Access
Richard Visser, Dean of Research
Om problemen voor te zijn, is een embargo op het proefschrift ook mogelijk. Het CvP heeft besloten dat zo’n embargo standaard een jaar mag duren. In die tijd is het proefschrift online niet beschikbaar. De beslissing voor een embargo ligt bij de betrokken wetenschappers. Visser staat overigens ambivalent tegenover een embargo. ‘Een embargo is natuurlijk een vreemde oplossing. Het druist in tegen de algemene trend van open access.’
Krom
‘Een embargo heeft iets kroms’, vindt ook Jetten. ‘De verdediging van een proefschrift is een publieke aangelegenheid. Je legt dus een embargo op informatie die al publiekelijk is verdedigd.’ Toch kan het volgens hem wel. ‘De verdediging is publiek, maar je kunt je afvragen of het proefschrift daarmee ook publiek is. Er is geen regelgeving die een embargoverbiedt. Hier niet en ook landelijk niet.’
‘We gaan toe naar een beleid dat alles wat mede met publieke middelen tot stand is gekomen, openbaar moet worden’, vervolgt Jetten. ‘Nederland heeft op dit punt een vooruitgeschoven positie in de wereld. De uitgevers zijn daar nog niet volledig op ingericht.’ Het CvP gaat de VSNU, de koepelorganisatie van universiteiten in ons land, vragen een en ander nog eens met de uitgevers op te nemen.