©Tom Berghof
De ene kip is vatbaarder voor ziekten dan de andere. Als er een nare bacterie door de kippenstal waart, gaan sommige kippen dood terwijl andere overleven. Deze natuurlijke variatie is deels genetisch bepaald, ontdekte een voorganger van Tom Berghof bij Adaptatiefysiologie. Ze ontdekte dat leghennen met veel natuurlijke antilichamen een lagere mortaliteit hebben. ‘Dat is het fundament voor mijn onderzoek’, zegt Berghof.
Immuunsysteem
Natuurlijke antilichamen zijn onderdeel van het immuunsysteem van de kip. Deze eiwitten herkennen ziekteverwekkers die het dier nog nooit heeft gezien. Berghof denkt dat ze alle bacteriële ziekten herkennen en remmen. Hij heeft hun werking bij één bacterietype bewezen.
Kippenlijnen
Berghof kreeg een vrouwelijke foklijn van het fokkerijbedrijf Hendrix Genetics. Hij mat de hoeveelheid natuurlijke antilichamen in het bloed van de kippen op zestien weken leeftijd. Zo selecteerde hij twee kippenlijnen met veel en weinig natuurlijke antilichamen. Na vier en zes generaties stelde hij deze ‘hoge’ en ‘lage’ lijnen bloot aan een ziekmakend E. coli-bacterie. De hoge lijn, die ruim vier keer zoveel natuurlijke antilichamen had, was veel minder geïnfecteerd en ging significant minder dood. ‘De antilichamen onderdrukken de bacteriële infectie’, concludeert de promovendus.
Productie
Hij vond nog iets belangwekkends. Eerder onderzoek naar robuuste kippen suggereert een trade-off tussen productie en gezondheid: kippen die meer investeren in weerstand, produceren minder. Maar daar bleek niets van tijdens de experimenten van Berghof. ‘De kuikens met meer antilichamen investeren waarschijnlijk op jonge leeftijd in weerbaarheid, en profiteren daar juist van als ze eieren gaan leggen.’ Hij adviseert Hendrix Genetics om op natuurlijke antilichamen te gaan fokken.
Natuurlijk
‘Het mooie van fokken voor natuurlijke antilichamen is dat je het natuurlijke potentieel van de kippen gebruikt’, zegt Berghof. ‘Bovendien levert de genetische weg een duurzame verbetering; de hogere weerstand zit permanent ingebouwd.’
Berghof denkt dat de maatschappelijke voordelen aanzienlijk zijn. ‘In een kippenstal met leghennen met veel natuurlijke antilichamen zal een ziekte minder snel spreiden, waardoor de dieren minder snel ziek worden. Dat leidt tot minder uitval, hoger welzijn en minder antibioticagebruik. Maar er zullen altijd dierziekten blijven die te krachtig zijn voor de antilichamen. Die moet je bestrijden met vaccinaties of managementmaatregelen.’
Aan de slag
Hendrix Genetics gaat met de resultaten aan de slag. ‘Het onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat natuurlijke antilichamen erfelijk zijn en dat selectie op dit kenmerk bijdraagt aan verbetering van weerstand’, zegt Johan van Arendonk, chief Innovation & Technology Officer bij Hendrix Genetics. Het fokkerijbedrijf heeft een groter experiment opgezet om vast te stellen wat de consequenties van selectie op natuurlijke antilichamen zijn voor niet alleen weerstand maar ook voor andere kenmerken. ‘Het is voor ons erg belangrijk om ervoor te zorgen dat dieren in balans zijn’, zegt Van Arendonk, tot drie jaar geleden hoogleraar Fokkerij en Genetica in Wageningen.