© Florian Muijres, inzet: James Gathanay
Dat heeft een team onderzoekers onder leiding van de Wageningse zooloog Florian Muijres ontdekt. Het resultaat staat beschreven in het jongste nummer van Journal of Experimental Biology. Muijres doet al geruime tijd onderzoek naar het vlieggedrag van insecten zoals de fruitvlieg. Hij gebruikt daarbij snelle camera’s die bewegingen kunnen vastleggen met vele duizenden beeldjes per seconde.ZwaarDitmaal richtte hij zijn camera’s op muggen. Muggen die zich volzuigen met bloed zijn minstens dubbel zo zwaar als normaal. Om op te stijgen moeten ze zich stevig afzetten, zou je denken. Onze huid is heel gevoelig voor aanraking. Gevoelig genoeg om een zich afzettende fruitvlieg op te merken. Hoe kan het dan dat wij niks voelen als een mug er met ons bloed vandoor gaat?
Volgezogen mug stijgt op:
Om daar achter te komen, legden Muijres en zijn collega’s de vlucht van 63 verschillende muggen gedetailleerd vast. De beesten werden met drie haaks op elkaar staande snelle camera’s gefilmd met 13.500 beeldjes per seconde. De helft van de beestjes had zich daarbij van tevoren volgezogen met bloed. Door meten en wegen werd bovendien van elke mug bepaald hoeveel bloed-ie aan boord had.
Andersom
Muijres gebruikte de beelden om de vlucht van de muggen te ontleden. Het resultaat is opmerkelijk, legt Muijres uit. ‘De meeste vliegende dieren gebruiken hun poten om zich af te zetten en gaan daarna pas vliegen. Muggen doen het precies andersom: ze gaan al vliegen voordat ze zich afzetten.’ Ingewikkeld rekenwerk toont aan dat de mug bijna tweederde van de afzet uit de vleugelslag haalt.
De afzetkracht wordt over een groter oppervlak en een langere tijd uitgesmeerd
Florian Muijres
Tijdens de afzet gebruikt de mug zijn lange poten zodanig dat de afzet nog minder voelbaar is. Muijres: ‘Ze zetten hun lange poten plat neer als een blad en strekken die langzaam uit. De afzetkracht wordt daardoor over een groter oppervlak en een langere tijd uitgesmeerd.’ Vergeleken met fruitvliegjes, die Muijres ook intensief heeft bestudeerd, gebruikt de mug zijn poten nauwelijks om zich af te zetten. De mug gebruikt maar 13 procent van de maximale afzetkracht van de fruitvlieg.
Amplitude
De beelden van Muijres laten ook zien hoe de mug na het tanken zijn zware bloedvracht de lucht in krijgt. Hij gebruikt daarvoor een tamelijk eenvoudig truukje. ‘Op het moment dat-ie bloed moet dragen, vergroot de mug zijn vleugelslag. Normaal beweegt hij zijn vleugels 20 graden naar voren en 20 graden naar achteren. Met bloedvracht verdubbelt die amplitude. Dat is echt een heel simpele aanpassing.’
De speciale afzettechniek zorgt ervoor dat de mug ongemerkt wegkomt. De afzetkracht blijft onder de tastgrens van zoogdieren en dus de mens. Die wetenschap zal volgens Muijres niet onmiddellijk tot een toepassing leiden, maar is wel nuttig. ‘Je moet het zien als een soort wapenwedloop tussen ons en de mug. De mug wil bloed, wij willen de mugbestrijden. In die strijd heeft de mug in de loop der tijd deze strategie ontwikkeld om te ontsnappen. Kennis over hoe de mug dat doet, kan ons helpende wapenwedloop in ons voordeel te beslechten.’