Lege bodems

Om de voedselproductie te verhogen, moeten de Afrikaanse boeren meer kunstmest op hun arme bodems strooien, adviseren productie-ecologen zoals Rudy Rabbinge. Maar daar valt wel iets op af te dingen, vindt bodemkundige Thom Kuyper. Hij komt in Afrika steeds vaker non-responsive soilstegen – bodems die zo zijn uitgeput dat een kunstmestgift niet meer helpt. ‘De meststoffen lopen er zo doorheen, bij gebrek aan humusvoorraad en bodemleven.’ Een soort bodemloze put voor meststoffen dus. Veel Afrikaanse bodems zijn uitgeput omdat de boeren jarenlang minder aan de bodem hebben teruggegeven dan ze eruit hebben gehaald. Een hogere landbouwproductie begint in dat geval met het creëren van een betere bodemstructuur met humus. Promovendi van Kuyper doen hier onderzoek naar in Kenia en Ethiopië. Hoe verhoog je de hoeveelheid organisch materiaal in de bodem? De boer moet dat doen, hij moet tijd en arbeid investeren om de bodem te verbeteren. In ruil voor die investering moet hij op termijn een hogere productie halen. Loont die investering? Dat hangt af van de landrechten. Veel boeren zijn pachter die de grond in bruikleen krijgt van een grootgrondbezitter. De eigenaar verpacht het land vaak niet voor tientallen jaren aan boeren, maar bedenkt elke paar jaar opnieuw of ie het land zelf nodig heeft. In die situatie gaat de pachter niet investeren in een betere bodemvruchtbaarheid. Om dat te doen heeft de boer meer zekerheid nodig. Daarom zoekt de bodemkundige Kuyper met Wageningse maatschappijwetenschappers naar goede afspraken tussen eigenaar en pachter van de grond. Beiden moeten baat hebben bij een betere bodem. Is de lege bodem een Afrikaans probleem? Allerminst. Ook in andere delen van de wereld – bijvoorbeeld Nederland, Brazilië en China – daalt de bodemvruchtbaarheid. We stoppen te weinig gewasresten terug in de bodem en zien de bodem teveel als een reservoir van stikstof en fosfaat, waarbij we allerlei nuttige micronutriënten over het hoofd zien. Zo kan het gebeuren dat de bodemkwaliteit afneemt bij ‘evenwichtsbemesting’ of een teveel aan meststoffen. De biologische landbouw gebruikt deze kennis al in de praktijk, de gangbare landbouw nog niet. Degenen die afgeven op de biologische landbouw – ‘kan de wereld niet voeden’ – kunnen op het gebied van bodembeheer nog een hoop leren van de eco-sector. Humus, weet je wel. Meer leesvoer.