‘Een godsgeschenk’, zo omschrijft de Wageningse hoogleraar de prijs voor Natuurbehoud van het Prins Bernhard Cultuurfonds, die hij in 2009 ontving. Hiermee kon hij eindelijk aan de slag met iets wat hij al langer in gedachten had: een boek over de Kaapse flora en de uitzonderlijke biodiversiteit in dit gebied. Schaminée schreef het (grotendeels) niet zelf, maar schakelde fotograaf en journalist Liesbeth Sluiter in. Het resultaat is Kroonjuwelen van de Kaap, dat onlangs in Kaapstad werd gepresenteerd. Die presentatie viel samen met de afronding van SynBioSys Fynbos, een onderzoeksprogramma waar Schaminée de projectleider is. In dit systeem is alle beschikbare geografische en ecologische informatie over het Fynbos gebied systematisch in kaart gebracht. Fynbos is de internationale aanduiding voor het soort struikgewas dat alleen in de Zuid-Afrikaanse Kaapregio voorkomt, en groeit op extreem zure en arme grond. Het Fynbos telt liefst 9000 plantensoorten, waaronder 5000 endemen, soorten die nergens anders voorkomen. Een uniek gebied dus. ‘Eén van de hotste hotspots van biodiversiteit in de wereld’, typeert Schaminée het onomwonden. ‘Dit gebied, zo groot als de Benelux, omvat één van de zes florarijken op aarde.’
Rooibos
Maar die soortenrijkdom wordt bedreigd. De unieke biodiversiteit staat onder meer op gespannen voet met de teelt van rooibos in dit gebied. Oftewel: het kopje thee dat wij drinken. Rooibos is een plant die alleen in het fynbos gebied voorkomt. De kleine boeren in het gebied, veelal kleurlingen, hebben volgens Schaminée over het algemeen een duurzame productiewijze die de biodiversiteit slechts in beperkte mate aantast. Maar het overgrote deel (95 procent) van de teelt gebeurt op grond in handen van grote (meestal) blanke boeren. En die hebben minder boodschap aan biodiversiteit. Plantkundige Nick Helme, één van de geïnterviewden in het boek, geeft aan dat een boer in een middagje ploegen een soort kan uitroeien. ‘Kroonjuwelen van de Kaap’ is gemaakt als aanvulling op het wetenschappelijke SynBioSys. Om kennis over de natuur en de mens van de Kaap te populariseren. ‘We wilden iets maken dat blijvend is, door een breder publiek gezien wordt, en het bredere verhaal vertelt van zowel de natuur als de mensen in de Kaapregio.’ Het boek is in het Nederlands geschreven, maar een Engelse vertaling is vrijwel klaar. Daarmee is Schaminée nog lang niet klaar met Zuid-Afrika. Zo begeleidt hij twee promovenda die onderzoek doen in het Fynbos gebied. Eén van hen is de Zuid-Afrikaanse Rhoda Malgas, aan wiens leven een hoofdstuk is gewijd in het boek. Zij onderzoekt hoe op een duurzame manier planten zoals Rooibos geoogst kunnen worden in het Fynbos gebied. Verder wordt SynBioSys de komende jaren verder uitgebouwd.
Het boek is voor € 29,95 te verkrijgen in de boekhandel en via www.knnvuitgeverij.nl.