Illustratie: Pascal Tieman
De regiegroep van Wageningen University & Research die scenario’s onderzocht om de studentengroei op te vangen, kreeg duidelijke signalen dat studenten en docenten avondcolleges niet zien zitten. ‘Het avondonderwijs interfereerde met de verenigingsactiviteiten van de studenten’, zegt rector Arthur Mol. ‘Om die activiteiten te ontzien, is de regiegroep gaan nadenken over onderwijs minder ver de avond in.’
Zo ontstond de Extended Daytime Timetable die de raad van bestuur vorige week presenteerde. Dit nieuwe rooster levert verrassend veel extra beschikbare onderwijsruimte per jaar op in de bestaande onderwijsgebouwen, meer dan avondcolleges. En die extra ruimte is nodig. Door de verwachte studentengroei van 10.800 nu naar 15.750 in 2025, moet er 9500 vierkante meter onderwijsruimte per jaar bij, rekende de universiteit uit. Het nieuwe collegerooster is goed voor 5700 vierkante meter winst, omdat er per dag meer vakken kunnen worden gegeven in de bestaande ruimtes.
Dat werkt zo. Het Wageningse onderwijs is momenteel ingedeeld in lesblokken van 45 minuten. Als je om 8.30 begint en om 18 uur stopt, kun je 10 van deze lesuren in een dag plannen: 5 in de ochtend en 5 in de middag. Heel praktisch is dat echter niet, want de meeste colleges en practica duren 2 of 4 lesblokken. Als gevolg staan er veel ruimtes leeg aan het eind van de ochtend (5de lesuur) en aan het eind van de middag (10de lesuur).
In de nieuwe opzet zijn er tussen 8.20 en 19 uur 12 lesblokken van 40 minuten: ’s ochtends 6 en ’s middags 6. In een dagdeel passen daardoor niet 2, maar 3 vakken van 2 lesuren (of 2 vakken van 3 lesuren). Hierdoor kun je veel meer vakken per dag inroosteren. Mol: ‘We gaan in feite van een inefficiënt 10-uurs rooster naar een efficiënt 12-uurs rooster.’
Dankzij het nieuwe rooster hoeven we niet in stenen te investeren
Didactische gevolgen
De indruk zou kunnen ontstaan dat Wageningse studenten door het verlengde rooster meer onderwijs per dag gaan volgen, maar dat is niet zo, zegt Mol. ‘Ze hebben nu meestal tussen de 20 en 30 contactuur onderwijs per week. Dat blijft zo. Het totale programma neemt niet toe.’ Verder gaan de roosteraars rekening houden met de studenten, zegt Mol. ‘We minimaliseren het aantal studenten dat net voor én net na de middagpauze les heeft en vrijwel niemand zal 3 dagen per week tot 7 uur ’s avonds les hebben.’
De rector denkt wel dat het nieuwe schema didactische gevolgen kan hebben. De docenten plannen hun lesstof nu in blokken van 45 minuten en dat worden er 40. Om dit op te vangen, kunnen ze een groter deel van de lesstof digitaal aanbieden, oppert hij. Of docenten kunnen de colleges anders indelen, waardoor ze ongeveer evenveel lestijd hebben als in de oude situatie. Mol geeft een voorbeeld: een docent die nu 5 keer 2 uur lesgeeft (in totaal 450 minuten) zou in de nieuwe situatie 4 keer 2 uur en 1 keer 3 uur les kunnen geven (440 minuten). Hij denkt dat veel docenten deze aanpassing kunnen meenemen bij de onderwijsvernieuwing van hun vak.
Een ander mogelijk knelpunt is dat in het nieuwe rooster de pauzes binnen een blok van twee lesuren korter worden: 10 in plaats van 15 minuten. Dit terwijl die pauzes juist geschikt zijn voor studenten om nog een-op-een toelichting te krijgen op de lesstof. Mol: ‘Wellicht kan de docent dan een vragenuur inlassen. Als die behoefte er is, dan kan dat ingeroosterd worden.’
Wifi-metingen
Naast het verlengde rooster heeft het bestuur nog een manier bedacht om de beschikbare onderwijsruimte optimaler te benutten. De organisatie is met wifi-metingen gaan controleren of gereserveerde onderwijsruimten daadwerkelijk worden gebruikt. Alleen al de aankondiging daarvan leverde veel op, zegt Mol. ‘Toen zagen we al dat docenten overbodig gereserveerde onderwijsruimten teruggaven aan het roosterbureau. Nu we meten, gaan we een nieuwe slag slaan. We kunnen zelfs realtime meten hoeveel studenten er in een zaal zitten. Op die manier kunnen we permanent nagaan waar nog een zaaltje beschikbaar is.’ De wifi-metingen leveren de komende jaren zo’n 10 procent meer onderwijsruimte, ofwel 1000 tot 2000 vierkante meter per jaar extra aan onderwijsruimte op, schat het bestuur.
De rector wil het nieuwe lesrooster liefst al komend studiejaar invoeren. Mocht dat niet lukken, dan wil hij komend studiejaar meer gebruikmaken van onderwijsruimten op de Dreijen. Dat is tijdelijk, want het college van bestuur wil de Dreijen afstoten en alle onderwijs concentreren op de campus. Na 2021 moet er daarom wel een kleinschalig en modulair onderwijsgebouw op de campus bijkomen om de verdere groei op te vangen. Daarin moeten vooral labfaciliteiten komen.
Geen nieuwbouw
Het grote voordeel van de gekozen aanpak, zegt de rector, is dat de universiteit geen groot nieuw onderwijsgebouw van ongeveer 100 miljoen euro hoeft te bouwen. ‘Met dit plan kunnen we ons financieringsmodel voor het onderwijs in de lucht houden. We hoeven niet in stenen te investeren, we kunnen blijven investeren in het onderwijs. Door de groei krijgen we meer inkomsten, die we kunnen vertalen naar meer docenten en onderwijsvernieuwing.’
Een massieve studentenstop en selectie aan de poort heeft het bestuur niet overwogen. ‘We hebben die discussie gevoerd en gezamenlijk besloten: we gaan de groei accommoderen. Er is breed draagvlak bij deze universiteit om de toegankelijkheid en kwaliteit van het onderwijs te behouden. We willen graag de toekomstige studentengeneraties bedienen.’
Meer onderwijsruimte
Door de groei van de studentenaantallen heeft WUR meer onderwijsruimte nodig, oplopend tot 9500 vierkante meter per jaar extra in 2025. De raad van bestuur neemt vier maatregelen:
1. Leegstand tegengaan met wifi-metingen (1000 tot 2000 m2 extra per jaar)
2. De invoering van een verlengd dagrooster van 8.20 uur tot 19.00 uur (5700 m2)
3. Het gebruik van extra onderwijsruimte op de Dreijen (tijdelijk) en later in Atlas en in een nieuw, flexibel onderwijsgebouw (2000 tot 3000 m2)
4. Digitalisering van het onderwijs (effect op vierkante meters nagenoeg 0)