Bomen groeien net als mensen in de lengte en de breedte. Sinds 2007 wordt de diktegroei van een flink aantal bomen in ons land nauwkeurig en volautomatisch bijgehouden. Dat gebeurt met zogeheten dendrometers, roestvrij stalen bandjes die als een soort riem om de boom zitten. De jaarlijkse ‘extra gaatjes erbij’ worden door het apparaat precies vastgelegd. Niet jaarlijks overigens, maar elk uur van de dag.
In totaal 110 van dergelijke meters zijn in bosreservaten door het hele land aangebracht, legt buitengewoon hoogleraar Europese bossen Nabuurs uit. De gegevens worden jaarlijks met een laptop uitgelezen. ‘We zijn ermee begonnen na het in Europa extreem warme jaar van 2003. Reguliere bosinventarisaties vinden om de vijf jaar plaats. De effecten van zo’n extreem jaar kun je daar niet aan afzien. Dat bracht ons op het idee van die dendrometers.’
Wageningen is overigens niet de enige die bomengroei met dergelijke meters bijhoudt. In tientallen landen in Europa vindt volgens Nabuurs iets dergelijks plaats. ‘Zo leggen we de groeirespons vast in geval van een extreem jaar en we verkrijgen ook inzicht in de groeitrends op de lange termijn.’ De reactie op de natte zomer van dit jaar is volgens Nabuurs goed te zien. Hij illustreert die uitspraak met de groeicurve van een grove den in bosreservaat ’t Quin in Zuid-Limburg. ‘Een opvallend plaatje’, vindt Nabuurs.
Dit is precies het soort gegevens dat we willen hebben: hoe passen bomen zich aan
Gert-Jan Nabuurs
‘Je ziet meestal in de zomer wel wat droogtestress bij bomen. De groei stagneert dan. Maar daar is dit jaar geen sprake van.’ De den begint in mei te groeien, neemt sterk in omvang toe tegen het einde van die maand om daarna in juni met een flinke groeispurt door te gaan. In juli staat de groei dan plots stil. In totaal is de boom in twee maanden zo’n tien millimeter in omtrek gegroeid. ‘De zomerregens doen de boom goed.’ De totale groei is volgens Nabuurs behoorlijk wat meer dan in een normaal jaar.
‘Dit is precies het soort gegevens dat we willen hebben: hoe passen bomen zich aan. Normaal zie je bij droogte dat de groei echt een poosje stil staat. Nu dus niet.’ De Wageningse dendrometers volgen naast de grove den ook de groei van Douglas-sparren, beuken en eiken. Nabuurs heeft de indruk dat de bestaande bossen tot nu toe goed met de klimaatverandering om kunnen gaan. Tenminste, wat groei betreft.
De groeicurve laat ook nog een ander opmerkelijk gegeven zien: in het voorjaar krimpen bomen een beetje. Nabuurs: ‘Het is niet veel, maar een paar millimeter, maar het is wel duidelijk aanwezig. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de sapstroom die dan op gang komt. Het water verdeelt zich dan anders over de boom. Er zit mogelijk ook wat krimp van de schorsbij. Zie het als een houten vloer, die werkt ook onder invloed van de luchtvochtigheid. Hout werkt, ook als het nog leeft.’