Zo werkte het CDI in de West Nile regio van Oeganda aan hervorming van de zaaizaadsector. Kern van de oplossing daar was: turn lokale boeren om tot zaaizaadproducenten en versterk het regionaal bestuur om de leveranciers van nepzaad van de markt te halen.
Het CDI, onderdeel van Wageningen UR, maakte een gids met handzame tips, stappenplannen en valkuilen hoe je een ontwikkelings- of innovatieproject tot een succes kunt maken. Kern van de aanpak is dat je alle betrokkenen – stakeholders – in een sector samenbrengt om de problemen te definiëren en dat iedereen een deel van de oplossing wordt. Het CDI begeleidt dit soort Multi Stakeholder Partnerships (MSP’s).
In Oeganda ging het om een programma om de toegang van kleine boeren tot beter zaaizaad te verbeteren. Die boeren kopen nu geregeld nepzaad van de lokale zaaizaaddealers, waardoor de oogst tegenvalt. Hoe kan dat beter, vroegen Francis Okot en Karen Verhoosel van het CDI aan alle partijen in de Oegandese zaaizaadsector. Ze spraken eerst met de nationale zaadbedrijven, de lokale zaaddealers, het onderzoeksinstituut dat nieuwe zaden levert, de regionale autoriteiten, boerenorganisaties en banken afzonderlijk wat volgens hen de belangrijkste problemen waren. Daarna werden de problemen gezamenlijk besproken en stelden de deelnemers prioriteiten: welk probleem gaan we als eerste aanpakken? Het nepzaad kwam bovenaan de lijst. En de zaakjes die het nepzaad verkopen in de West Nile regio zijn inmiddels dicht, vertelt Okot.
Om dit te bereiken, moesten de neuzen dezelfde kant op. Okot trainde samen met het nationale onderzoeksinstituut tien groepen van dertig boeren om zelf kwalitatief goed zaaizaad te produceren voor gewassen als cassave, bonen, sorghum en sesamzaad. Daar konden de commerciële bedrijven, die vooral zaaizaad van mais en groenten verkopen, mee leven. De vereniging van zaadhandelaren wilde niet buitenspel komen te staan – de verkoop van zaaizaad is booming business in Oeganda – en ging controleren welke leden de nepzaden verkochten, om te voorkomen dat alle handelaren in een kwaad daglicht kwamen. Maar ook de Oegandese overheid moest het proces ondersteunen. Het districtsbestuur kreeg bevoegdheden om zaadfraude te controleren, boetes uit te delen en zaken te sluiten.
Cruciaal voor zo’n proces, stelt Okot, is dat de deelnemers een gemeenschappelijke definitie van het probleem opstellen. Dat vergt heel veel overleg, onderhandelen, mensen geruststellen, deelnemers bij de boer uitnodigen, de hogere chefs bij het gesprek betrekken en persoonlijke relaties versterken. ‘En, heel belangrijk: ga voor kleine concrete resultaten.’ Okot, van huis uit plantenveredelaar, had deze faciliterende rol tijdens het Integrated Seed Sector Development programma in Oeganda. Nu de zaadfraude lijkt uitgebannen, gaat hij kijken hoe lokale boeren commerciële zaaizaadproducent kunnen worden. Dat past prima binnen het algemene doel: het creëren van een krachtige, pluriforme en marktgeoriënteerde zaaizaadsector in Oeganda.
De MSP gids van het CDI is bedoeld voor mensen die dit soort ontwikkelingsprocessen goed willen kunnen faciliteren, zegt medeauteur Herman Brouwer. Dat mag wat soft klinken, maar je kunt er ook heftige politiek-commerciële conflicten mee beslechten. Zo bevat de gids het verhaal van oud-ambassadeur Bert Ronhaar, die een MSP startte over de milieuproblemen in de Niger Delta in Nigeria waarin Shell, de Nigeriaanse regering, NGO’s en lokale chiefs om tafel gingen en tot een akkoord kwamen.