Het Jong College, een groep jonge ambitieuze onderzoekers, heeft de Nederlandse primatoloog Frans de Waal uitgenodigd om in Wageningen te komen spreken over zijn nieuwste boek, The bonobo and the atheïst. Het Jong College wil in Wageningen een meer stimulerend academisch klimaat én wat de leden waarschijnlijk ook willen weten: hoe kunnen ze het succes na-apen van de man die in 2007 door Time tot de honderd meest invloedrijke wereldburgers werd gerekend? Drie hints uit De Waals nieuwste boek.
Praat tegen het grote publiek
Als er geen boek is, zullen mensen het ook niet lezen en je niet leren kennen. Toegankelijk schrijven heeft De Waal zeker geholpen om aandacht te krijgen voor zijn ideeën. Na zes jaar veldwerk in de Arnhemse dierentuin schreef hij zijn eerste boek Chimpanseepolitiek. Hierin legt hij uit hoe chimpansees met elkaar strijden om de macht. Daarna volgden er nog acht andere boeken, talloze ingezonden stukken, populaire optredens en TED-praatje over bonobo’s, onze overeenkomsten met mensapen en de grondslagen van de moraal.
Bedenk je experimenten met zorg
Omdat een experiment een primatoloog zo een compleet jaar kost, laat De Waal niets aan het toeval over. In The bonobo and the atheïst legt hij uit dat aan voorstellen van zijn onderzoekers eindeloos wordt geschaafd tot ze het meest elegante experiment vinden. Als voorbeeld noemt hij de test die bewees dat chimpansees – net als mensen – niet compleet egoïstisch zijn, maar juist gul. Eerdere experimenten die een ingewikkeld apparaat gebruikten, vonden nooit een spoor van gulheid. Zijn test was juist heel eenvoudig: apen moesten kiezen uit een fiche. Kozen ze rood, dan kreeg alleen de aap zelf een stukje banaan. Bij een keuze voor een groene fiche kreeg ook zijn partner een hapje. Een egoïstische aap zou fiftyfifty kiezen: hij wordt immers altijd beloond. In de praktijk kozen ze veel vaker voor de ‘gulle’ optie.
Durf tegen de stroom in te gaan
Vanaf eind jaren zeventig onderzocht De Waal het gedrag van mensapen als chimpansees. In tegenstelling tot de communis opinio zag hij geen killer apes die egoïstisch en amoreel zijn. Natuurlijk, chimpansees zijn competitief en agressief, maar ze kennen ook empathie, leggen conflicten bij en verafschuwen oneerlijkheid. Menselijke eigenschappen liggen in het verlengde hiervan. Maar de meeste wetenschappers dachten dat natuurlijke selectie altijd voor een egoïstisch resultaat zorgt. In de jaren tachtig en negentig voelde De Waal zich daarom soms een ‘toiletkikker’, schrijft hij. Deze Australische kikker nestelt zich in toiletpotten, waar hij gelaten alles over zich heen laat komen. De Waal bleef gewoon dooronderzoeken en na 2000 draaide de opinie als een blad aan de boom. Vertrouw dus op je eigen conclusies.
The bonobo and the atheïst, Frans de Waal, woensdag 26 juni 16.00-17.30, Orion, grote zaal (103), toegang gratis