Wetenschap - 10 mei 2011

Zandhoos passeert meetstation

Meteoroloog Tom van der Spek was bij toeval getuige van een zandhoos. Het natuurverschijnsel raakte mogelijk Wageningse meetapparatuur.

Tornadojagers wagen er hun leven voor. Meteoroloog Tom van der Spek van Meteo Consult kreeg het in de schoot geworpen: een zandhoos kruiste zijn pad. Dat pad is de  dagelijkse route van zijn werk naar huis. Op vrijdagmiddag 15 april om iets voor half drie -  zijn vroege dienst zit erop- rijdt Van der Spek door het Binnenveld richting Bennekom. Net de Plassteeg opgedraaid ziet hij in de verte een trekker op het land rijden met een flinke stofwolk er omheen. Het blijkt een zandhoos te zijn. Een buitenkansje voor een meteoroloog.
Zandhozen ontstaan bij warm en droog weer door opstijgende lucht. Ze worden in tegenstelling tot windhozen en tornado's van onderaf (de warme bodem) aangedreven en zijn tamelijk onschuldig. Overigens was het die middag helemaal niet zo warm; maar zo'n 22 graden Celsius. Van der Spek: 'Heel toevallig had ik mijn camera bij me. Op het werk is een verbouwing gaande en daar maak ik foto's van.' Zonder tijd te verliezen schiet hij een paar foto's en maakt een filmpje van het natuurverschijnsel. Hij fietst vervolgens linksaf het veld in om dichterbij nog wat materiaal te schieten. Totdat de hoos uitdooft.
Honderd kilometer per uur
Heel toevallig trekt de zandhoos langs een meetstation van Wageningen UR. Plantonderzoekers van PRI zijn ter plekke bezig met een onderzoek naar de invloed van groen op fijnstof. 'Wij proberen te meten of je fijnstof uit stallen kunt filteren door beplanting', licht projectleider Annette Pronk van PRI toe. Die metingen zijn op het moment van de hoos overigens nog net niet begonnen. Maar de apparatuur werkt al wel.
De maandag na de hoos schiet Van der Spek de onderzoekers ter plaatse aan en vertelt ze wat hij heeft gezien. 'Eerst reageerden ze wat sceptisch. Maar ik ben al bijna een kwart eeuw meteoroloog, dus ik weet wel waar ik het over heb.' Al snel zijn ook de onderzoekers enthousiast.
Peter Hofschreuder (ASG, Lifestock Research) duikt de meetgegevens van die vrijdag in. Maar de hoos vindt-ie niet. 'Er waren veel stevige windstoten die dag. De metingen van de windsnelheid laten een enorme spreiding zien met uitschieters tot wel 30 meter per seconde. Dat is meer dan honderd kilometer per uur. Het was zeker geen gewone dag.' Maar of de hoos het meetstation geraakt heeft, is dus onduidelijk.
'Ik dacht al dat de hoos meer achter het meetstation langs trok', reageert meteoroloog Van der Spek. 'Ik stond ver af, op zo'n zevenhonderd meter, dus dat vertekent het beeld.' Hij schat dat de hoos wel honderd meter hoog was. 'En je kunt goed zien dat-ie anticyclonaal is; dus met de wijzers van de klok mee draait.' Hieronder vindt u het filmpje van Van der Speks. Lees ook zijn eigen verhaal: Stofhozentijd op weer.nl.

Re:ageer