Wetenschap
Natuur & milieu
Nieuws

Wetenschappers in de vuurlinie

Wat doe je als wetenschapper als je onder vuur komt te liggen vanwege vermeende belangenverstrengeling met het bedrijfsleven? Helpt mediatraining?
Joris Tielens

Marianne Geleijnse maakte volgens Wakker Dier reclame voor de zuivelindustrie met haar onderzoek naar melk en hart- en vaatziekten. Tjeerd Blacquiere werd ervan beschuldigd in het belang van de industrie de ware oorzaak van de bijensterfte te verdoezelen. Beide verhalen gingen in de media een eigen leven leiden. In een door KLV georganiseerd debat vertelden beide onderzoekers gisteravond over hun ervaring. Topsectorenbeleid Niet alleen journalisten, maar ook collega wetenschappers vielen de onderzoekers in de media aan op hun integriteit. Blacquiere werd naar eigen zeggen slachtoffer van een gerichte aanval van Zembla. ‘Het kan raar lopen, en de waarheid doet er niet meer toe’, zei Geleijnse over haar ervaring. ‘Maar we moeten er rekening mee houden dat het in de toekomst vaker gaat gebeuren, nu onder het topsectorenbeleid het bedrijfsleven steeds meer gaat bepalen in de wetenschap.’ Ook andere aanwezigen zagen de geloofwaardigheid van de wetenschap in gevaar komen als te vaak de suggestie van belangenverstrengeling met het bedrijfsleven naar voren komt. Of die verstrengeling er ook daadwerkelijk is, is dan niet belangrijk De suggestie is voldoende. Geloofwaardig ‘Please shoot the professor’, zei Barend van der Meulen van het Rathenau Instituut in een reactie op de twee gevallen. ‘Het is voor betrokkenen natuurlijk vervelend, maar het is helemaal niet zo erg als er discussie ontstaat over wetenschappelijk onderzoek. Het is een vorm van democratisering dat het publiek niet alleen kennis neemt van onderzoek, maar ook zelf meedenkt.’ Het goede nieuws van Van der Meulen was dat het met de geloofwaardigheid van de wetenschap in het algemeen wel goed zit. Uit onderzoek dat Rathenau volgende week presenteert blijkt dat mensen veel meer vertrouwen hebben in de wetenschap dan bijvoorbeeld in de regering, de rechtspraak of het bedrijfsleven. ‘Mensen hebben een ideaalbeeld van het instituut wetenschap. Juist door de hoge verwachtingen rondom wetenschap liggen onderzoekers snel onder vuur.’ Vlucht vooruit Veel van de discussie die volgde ging over hoe onderzoekers zich kunnen wapenen tegen het mediageweld. Bijvoorbeeld door mediatraining en coaching. Een enkele onderzoeker zei dat je maar beter je mond kan houden als een journalist belt en je vermoedt dat je geen genuanceerd verhaal kwijt kunt. Weerman Gerrit Hiemstra, een van de Wageningen Ambassadors die aanwezig was, deed juist een gepassioneerde oproep aan onderzoekers om vooral de media op te zoeken. ‘Vlucht vooruit en stap er zelf naar toe. Het went vanzelf.’ Volgens Leon Pijnenburg van de leerstoelgroep filosofie gaat het niet om het wapenen van onderzoekers tegen lastige journalisten, maar moet het probleem structureel opgelost worden. Pro-actief screenen Wetenschap raakt volgens Pijnenburg steeds meer verweven met externe financiers. ‘In de laatste vergadering met de Medezeggenschapsraad benadrukte Aalt Dijkhuizen nog eens dat er nog meer geld uit de markt moet komen. Dat is ook het eerste speerpunt van het Strategisch Plan. Als de krachten zo dicht bij elkaar komen, ligt verwarring over belangen op de loer. Daardoor komen individuele onderzoekers klem te zitten.’ Pijnenburg wil niet minder geld van bedrijven. ‘Maar je kunt wel maatregelen nemen om problemen te voorkomen. Je zou zoals in Engeland al gebeurt, een orgaan kunnen instellen dat pro-actief alle onderzoek screent op mogelijke belangenverstrengeling. Bijvoorbeeld wanneer er eenzijdige financiering is, waarbij er maar van een kant geld is voor onderzoek, zonder dat er geld is voor onderzoek naar een tegengeluid.’

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.