Foto: honderd gelukkigen luisterden gisteravond in Impulse naar de Wereldlezing
(Vincent Koperdraat)
Aanleiding voor de Wereldlezing, georganiseerd door Wageningen Academy en Universiteisfonds Wageningen, waren de alarmerende berichten in de media dat worst kankerverwekkend is – maar die veelal onjuiste informatie bevatten. De Wageningse hoogleraar Voeding en ziekte Ellen Kampman stond afgelopen jaar een hele reeks journalisten te woord over het onderwerp.
Feiten
Tijdens de lezing zette Kampman de feiten en cijfers nog eens overzichtelijk op een rij. De kans op darmkanker is vrij klein: van elke 100 personen krijgen er 5 in hun leven met de ziekte te maken, een kans van 5 procent. Eet je 100 gram rood vlees per dag (rund, varken, lam, geit), dan stijgt je risico op darmkanker met 17 procent, tonen studies aan. Bij bewerkt vlees (worst, vleeswaren) stijgt het risico met 18 procent per 50 gram vlees per dag. Dat verhoogt je risico van 5 naar zeg 6 procent. Op individueel niveau een minimaal effect, zegt Kampman. ‘Op het niveau van de volksgezondheid is dat wel een behoorlijk effect. Maar van een heel andere orde dan bij roken.’ Voor mensen die lange tijd een pakje sigaretten per dag roken, kan het risico op longkanker 20 keer zo hoog worden als voor niet-rokers.
journalisten zijn niet geïnteresseerd in dit soort grijstinten
Ellen Kampman, voedingshoogleraar aan Wageningen University & Research
Grijstinten
Dat het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vlees toch in de categorie sigaret en asbest zet, is vanwege het bewezen risico op het krijgen van kanker, niet vanwege de grootte van het risico. Kampman: ‘Maar journalisten zijn niet geïnteresseerd in dit soort grijstinten.’ Toch legt ze de schuld voor de overtrokken berichtgeving niet alleen bij de media. ‘Er zijn ook berichten dat universiteiten medewerkers afrekenen op hoeveel ze in de media verschijnen. Dat maakt onderzoekers sneller geneigd met iets naar buiten te komen dat de aandacht trekt.’
Reportage
Afbakbroodje
Wetenschapsjournalist Hans van Maanen schetste tijdens de Wereldlezing hoe de publiciteit over het WHO-onderzoek nou feitelijk was verlopen. Het begon met een bericht van het Britse dagblad de Daily Mail. Een journalist had het opgepikt op een bijeenkomst van het IARC. Daarna bracht de WHO een persbericht uit met een onhandig cijfer: 18 procent meer kans op kanker. Dat bleef hangen.
Ook omdat er bedroevend weinig mensen iets van percentages en basale statistiek snappen, zo liet Van Maanen zien aan de hand van enkele studies. ‘Wetenschap is verworden tot entertainment. Veel redacties hebben geen wetenschapsjournalisten in dienst die de kwaliteit van onderzoek kunnen beoordelen of de uitkomsten kunnen duiden. Een persbericht is verworden tot een afbakbroodje: nog even bewerken en het nieuwsbericht is klaar.’ Daar schuilt ook voor de wetenschap een gevaar in, aldus Van Maanen: ‘Als onderzoekers in een persbericht of interview hoger van de toren blazen dan het onderzoek rechtvaardigt, dan tast dat de geloofwaardigheid van de wetenschap aan.’
Als onderzoekers in een persbericht of interview hoger van de toren blazen dan het onderzoek rechtvaardigt, dan tast dat de geloofwaardigheid van de wetenschap aan
Hans van Maanen, wetenschapsjournalist
Toonbank
Waar Kampman wel wat voelt voor het bijspijkeren van journalisten door wetenschappers, ziet Van Maanen de beroepsgroepen aan weerszijden van de toonbank staan. ‘Journalisten zouden veel kritischer moeten zijn. Ze moeten onzin uit de krant houden door de informatie te controleren en eerst het rapport eens te lezen.’ Dat is trouwens nog een curieus punt in de berichtgeving over vlees en kanker: het rapport is nog altijd niet verschenen.
Ongeveer honderd mensen die een gratis kaartje hadden weten te scoren, waren aanwezig bij de Wereldlezing. Wie er niet bij was, kon meediscussiëren dankzij Twitter en #voedingkanker. Reacties bleven echter uit. Of dat alleen kwam door de haperende livestream is lastig te zeggen. Afgaande op de berichten die in de aanloop van de lezing op Twitter verschenen met deze hashtag, leek er weinig animo voor discussie. Op de avond zelf bleef het aantal klachten op Twitter over de niet te volgen livestream beperkt tot een handvol.