‘Dat heeft zeker invloed’, zegt communicatiewetenschapper Noelle Aarts, ‘en het illustreert nog eens het belang van cijfers in het politieke debat. Mensen hechten veel waarde aan getallen, we hebben onmiddellijk een beeld bij de cijfers en ervaren dat beeld als waarheid. Politici weten dat en gebruiken vaak cijfers. Maar die zogenaamde feiten zijn vaak multi-interpretabel, je kunt er mee spelen en ze zijn tijdelijk. Daarom zie je de fact checker vaak ‘half waar’ aangeven.’
Waarom hechten we zo aan cijfers?
‘Je moet het boek ‘Ons feilbare denken’ van Daniel Kahneman lezen, die dat prachtig uitlegt. We nemen besluiten op basis van twee systemen: intuïtie en bewust nadenken. Cijfers en beelden sluiten goed aan bij dat eerste systeem van intuïtie, terwijl ons tweede systeem – nadenken – een beetje lui is. Met cijfers kun je snel een beeld neerzetten, waarvan mensen zeggen: zo zit het. Ook al omdat ons gevoel voor statistiek – wat zeggen die cijfers eigenlijk? – erbarmelijk is. Cijfers werken dus als bewijs in de politieke debatten en de fact checker is daar weer een reactie op.’
Beïnvloedt de productie en controle van feiten het politieke proces?
‘Je heb nu ook de peilingen, dat is een soort fact producing hoe de verschillende partijen er voor staan. En die hebben veel invloed. Partij doet het goed in de peiling, put daar zelfvertrouwen uit en doet het dus nog beter. Niet voor niets pleiten sommige mensen voor een verbod op peilingen vlak voor de verkiezingen – omdat ze de stemming beïnvloeden. Maar ondertussen produceren verschillende bureaus lekker veel cijfers en infographics, want daar zijn we dol op. Mensen trekken namelijk conclusies uit cijfers, die ze dan weer bespreken met vrienden en bekenden die het al met hen eens zijn. Zo construeren wij onze werkelijkheid – in sociale gesprekken, om de waarheid te delen.’