Wetenschap

‘We moeten opstaan tegen Elsevier’

In de strijd voor open acces moeten Nederlandse wetenschappers een voorbeeld nemen aan hun Duitse collega’s, die stelling hebben genomen tegen uitgeverij Elsevier.
Roelof Kleis

© Sven Menschel

Dat bepleit Bram Büscher, hoogleraar Sociology of Development and Change, in een redactioneel commentaar in Geoforum. Ruim 200 Duitse wetenschappelijke instellingen nemen onder de vlag van het zogeheten Projekt Deal stelling tegen uitgever Elsevier. Daarmee willen ze afdwingen dat Elsevier zijn verdienmodel aanpast en meer werk maakt van open access. De strijd leidde er begin dit jaar bijna toe dat de betrokken onderzoekers buitengesloten werden van wetenschappelijke tijdschriften die Elsevier uitgeeft.

Büscher haalt fel uit naar de praktijken van uitgevers als Elsevier, die weigeren hun verdienmodel op te geven. ‘Het is een fantastisch verdienmodel, dat ze nu hebben. De winst die Elsevier maakt ligt vaak tussen de 35-40 procent. Dat is gewoon schandalig. Dat is winst die gemaakt wordt op onderzoek dat met publiek geld is uitgevoerd. Dat geld moet terugvloeien naar de wetenschap. En dat gebeurt nu niet.’

Solidair

Geoforum wordt uitgegeven door Elsevier en is niet openbaar beschikbaar. Dat betekent dat Duitse lezers mogelijk verstoken blijven van het blad als de onderhandelingen met Elsevier spaak lopen. Büscher stelt de redactieleden van Geoforum voor om solidair te zijn met de Duitsers en te overwegen het tijdschrift de rug toe te keren als Elsevier zijn verdienmodel niet drastisch bijstelt. Hij wil daarmee de boel op scherp zetten.

De kwestie raakt in de eerste plaats Geoforum zelf. Maar de oproep is breder bedoeld, zegt Büscher. ‘We laten hiermee aan de Duitse collega’s zien dat hun strijd belangrijk is. Daarom richt ik deze oproep ook aan mijn Nederlandse collega’s. Misschien moeten wij ook de handen ineenslaan en een Projekt Deal in het leven roepen. Ik vind dat het tijd is om stelling te nemen.’

Dat zijn schijnconstructies, waarbij het perverse verdienmodel overeind blijft

Bram Buscher

Namens de Nederlandse universiteiten onderhandelt de Vereniging van Universiteiten (VSNU) met de grote uitgevers over open access. Met een aantal van hen zijn vorderingen gemaakt. ‘Er zijn een paar grote stappen gezet’, erkent Büscher, ‘maar het blijft half werk.’ Hij wijst daarbij op de zogeheten green open access-formule, een vorm van open access waarbij het abonnementensysteem intact blijft. ‘Dat zijn schijnconstructies, waarbij het perverse verdienmodel overeind blijft.’

Overstappen

Misschien moeten we een organisatie in het leven roepen die tijdschriften helpt overstappen naar volledig open access, suggereert Büscher, en de winst terug laat vloeien naar de publieke wetenschap. ‘Als de Nederlandse universiteiten nou eens 5 procent van hun budget dat ze aan tijdschriften en boeken besteden, in zo’n onafhankelijke entiteit stoppen.’ Daarmee valt een aardig potje te vullen. De gezamenlijke universiteiten in ons land geven jaarlijks 42miljoen uit aan uitgevers. Elsevier is verreweg de grootste leverancier van tijdschriften.

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.