© Shutterstock
Tropische gebieden verschillen sterk in de bedekkingsgraad met bomen. Die bedekkingsgraad is hoog (tropisch bos) of laag (savannes), maar zelden ergens daartussenin, zegt Staal. Een bedekkingsgraad van 30-60 procent van de oppervlakte komt wereldwijd zelden tot niet voor. De natuur houdt niet van gemiddeld, lijkt het wel.
Satellieten
Met omgevingsfactoren als temperatuur en regenval is dat patroon niet afdoende te verklaren. Staal: ‘Dus is er iets anders aan de hand: vuur.’ De Wageningse onderzoeker(Staal promoveerde op 22 juni) uit de school van Marten Scheffer is niet de eerste die dat oppert. Maar hij heeft met hulp van modellen en veel data van satellieten wel bewijs geleverd dat het zo is. Vuur is de drijvende kracht achter de kanteling van tropisch bos naar savanne.
Het mechanisme is eenvoudig, legt Staal uit. ‘Branden worden vooral gevoed door gras, maar kunnen ook bomen verbranden. Dat verlaagt de bosbedekking, wat weer leidt tot meer gras en dus meer branden.’ Die positieve terugkoppeling kan een tropisch bos als in een sneeuwbaleffect over het randje duwen naar een savanne. Data over branden onderschrijven de sterke relatie tussen branden en bosbedekking. Het aantal branden neemt sterk toe als de bosbedekking onder de 40 procent komt.
Op die manier verzachten bomen dus het effect van droogte en klimaatverandering
Arie Staal
Branden kunnen dus (op lokale schaal) funest zijn voor tropisch bos. En dat bos wordt brandbaarder door klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande periodes van droogte. Maar er is ook positief nieuws. Uit een analyse van de regenval in de Amazone blijkt dat het gebied deels voor zichzelf zorgt. Een vijfde van alle regenval in de Amazone komt uit het gebied zelf. Het is water dat de bomen uit het diepe grondwater ‘oppompen’ enverdampen.
Kantelpunten
Die pomp werkt ook als het erg droog is. Staal: ‘Op die manier verzachten bomen dus het effect van droogte en klimaatverandering. Onze analyses laten zien dat met name het zuidelijke deel van de Amazone daarbij belangrijk is. De regen uit dit deel houdt het Amazonewoud elders van kantelpunten af. Maar jammer genoeg is het zuiden ook de plek waar de meeste ontbossing plaats vindt.’
Lees meer:
Satelliet toont kwetsbaarheid bossen
Regenwoud balanceert rond kantelpunt