©Sarine Arslanian, Shutterstock
Als Afrikaanse landen niet snel de landbouw steunen in plaats van die over te laten aan de vrije markt, staat het continent nog veel meer honger te wachten dan het tot nog toe gekend heeft. Dat stelt landbouweconoom Niek Koning in zijn nieuwe boek ‘Food Security, Agricultural Policies and Economic Growth’.
Spaarrekening
Koning, oud-medewerker aan de universiteit, is al jaren bekend als criticaster van het neoliberale marktdenken. Hij beschrijft hoe de landbouw in 1850 een ‘geologische spaarrekening’ opende: gebruik van fossiele brandstoffen maakten transport, tractoren en kunstmest mogelijk, wat de voedselproductie een boost gaf. Werd voor 1850 bevolkingsgroei steeds gevolgd door hongersnood en bevolkingskrimp, de ‘fossiele revolutie’ maakte groei van de wereldbevolking naar 7,5 miljard mensen mogelijk. Alleen: de spaarrekening is bijna leeg, of mag niet meer gebruikt worden om klimaatverandering tegen te gaan.
Hongersnood
Er dreigt daarom hongersnood in Afrika zoals in het pre-fossiele tijdperk, stelt Koning, met conflict en migratie als gevolg. De bevolking van Afrika verviervoudigt tussen nu en 2100, is de prognose, terwijl de landbouw in Afrika slecht ontwikkeld is. Dat komt omdat Afrikaanse overheden hun eigen landbouw niet ondersteunen, goedkope rijst invoeren uit Azië of kip uit Europa, waardoor Afrikaanse boeren een lage prijs krijgen. Afrikaanse landen die wel hun boeren wilden steunen, zijn teruggefloten door de Wereldbank, IMF en de Europese Unie.
Buffers
Koning stelt een uitvoerig programma van maatregelen voor om het tij te keren. Hij wil onder andere de prijs van voedselgewassen wereldwijd stabiliseren, door buffers aan te leggen. Een internationale organisatie moet voedsel opkopen zodra de prijs te laag wordt en voedsel verkopen als de prijs te hoog wordt. Verder moeten handelsquota en productiebeperkingen voorkomen dat teveel voorraden ontstaan en moeten Afrikaanse landen invoerheffingen invoeren en goede wegen aanleggen op het platteland.
Koning kreeg deze maand bijval tijdens een symposium over zijn boek in Wageningen. Volgens emeritus-hoogleraar Rudy Rabbinge moet de verplichte bijmenging van biobrandstof bij benzine snel stoppen, net als het liberale economisch beleid.
Ingrijpen
Onder economen brokkelt het geloof in de vrije markt af, zegt Erwin Bulte, de Wageningse hoogleraar ontwikkelingseconomie. ‘We zijn veel te lang bang geweest voor ingrijpen in de wereldmarkt. Het is veel te optimistisch om te denken dat we de voedselzekerheid in Afrika aan de markt kunnen overlaten.’ Ook Bulte vindt dat de Afrikaanse landen hun eigen landbouw moeten beschermen. ‘Dat hebben we zelf ook gedaan en dat heeft de basis voor onze ontwikkeling gelegd.’
Corruptie
Bulte is wel huiverig voor een systeem van prijsstabilisatie. Voedselbuffers lokken smokkel en corruptie uit en dat is lastig te beheersen, zeker in veel Afrikaanse landen, aldus de ontwikkelingseconoom. Hij pleit voor oplossingen op microniveau: als boeren hun oogst vaker opslaan in plaats van meteen na de oogst te verkopen, stabiliseert dat de prijs ook.
Ook econoom Ruerd Ruben van Wageningen Economic Research heeft twijfels. ‘Prijsstabilisatie van voedsel van overheidswege is duur beleid. Een betere aanpak is om de efficiëntie in de voedselketen te verbeteren. Bijvoorbeeld door investeringen in wegen, zodat de binnenlandse transportkosten van voedsel lager worden. Dan kan de lokale productie beter concurreren met voedselimporten.’