Het noorden van Ethiopie wordt om de zoveel jaar geteisterd door droogte, gebrek aan voedsel en hongersnood. Maar ook in nattere jaren hebben de boeren – 80 procent van de beroepsbevolking – grote moeite om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Daarom voerde de Ethiopische regering het Productive Safety Net Programme (PSNP) in, dat huishoudens ondersteunt om het voedseltekort te verlichten. Sinds 2009 ontvangen 8 miljoen Ethiopiers voedsel vanuit dit programma. Siyoun onderzocht met name de ‘voedsel voor werk’ projecten, waarbij de boeren werkzaamheden doen in ruil voor voedselhulp. Hij interviewde gedurende anderhalf jaar boeren in een noordelijke provincie. De voedselhulp komt zeker van pas, maar lost het feitelijke probleem van de boeren – voedselonzekerheid – niet of nauwelijks op. Dat blijkt ook uit cijfers van de regering. Sinds 1974 heeft de Ethiopische regering allerlei programma’s ontwikkeld om de voedselzekerheid te verbeteren, maar van de ontvangers is slechts 5 a 10 procent inmiddels ‘voedselzeker’. Dat komt omdat de programma’s de structurele oorzaken van de lage landbouwproductie niet aanpakken. Dat zijn de milieudegradatie, lage bodemvruchtbaarheid, plantenziekten en een gebrek aan technologie en kredieten voor de boeren. Daardoor is de productie in veel gevallen gedaald, terwijl de bevolking toenam. Zijn de boeren dermate verslaafd geraakt aan de voedselhulp dat ze niet meer investeren in de landbouw? Dat is niet zo, vindt Siyoum, omdat de voedselhulp maar 10 procent uitmaakt van alle voedsel voor de boeren. Toch wordt deze hulpverslaving aangevoerd door westerse donoren en de Ethiopische regering om de voedselhulp af te bouwen. Daarmee luistert de Ethiopische regering beter naar de donoren dan naar de eigen bevolking, vindt de promovendus. Een belangrijke bottleneck in het hulpprogramma is dat de boeren overheidswerk moeten uitvoeren om voor voedsel in aanmerking te komen. Bij boerengezinnen die weinig arbeid beschikbaar hebben, gaat het ‘voedsel voor werk’ programma daarom ten koste van de landbouwproductie, ontdekte Siyoum. Afschaffing van het voedselprogramma leidt echter niet zomaar tot een hogere productie. Wat ook ontbreekt is een landbouwdienst die de boeren structureel ondersteunt bij het realiseren van een hogere productie. Verder moet het voedselbeleid van de Ethiopische regering minder top-down worden en meer inspelen op de vragen en wensen van de boeren, stelt de promovendus. Achale Dagnachew Siyoum promoveerde op 17 september bij Thea Hilhorst, hoogleraar Humanitaire Hulp en Reconstructie.
Voedselhulp werkt voedseltekort niet weg
De Ethiopische overheid geeft al jaren voedselhulp aan boeren in het droge noorden van het land, zodat ze geen honger hebben. Toch leidt dat niet tot een grotere voedselzekerheid bij de plattelandsbevolking, blijkt uit onderzoek van Aschale Siyoum.
