Wetenschap - 10 juli 2008

Vlindervader laat plant kindermoordenaars waarschuwen

Vlindermannetjes van het grote koolwitje stimuleren onbedoeld koolplanten om de moordenaars van hun eigen kinderen te lokken. Dat blijkt uit onderzoek van de Wageningse entomoloog dr. Nina Fatouros. Eerder ontdekte zij al dat vlindervrouwtjes de betrokken parasitaire sluipwespen laten meeliften naar de plek waar zij eitjes leggen.

‘Een vlindermannetje merkt het vrouwtje bij het paren met een anti-afrodisiacum, waardoor ze niet langer aantrekkelijk is voor andere vlindermannetjes’, vertelt medeauteur dr. Ties Huigens die de honneurs waarneemt omdat Fatouros op een congres is in Zuid-Afrika. ‘Dat is een voordeel, want zo voorkomt hij dat de moeder van zijn kinderen hinderlijk gevolgd wordt door andere mannen terwijl ze haar eitjes afzet’, aldus Huigens.
Een nadeel hiervan is dat sluipwespen die het op de eieren van het vrouwtje gemunt hebben, juist door het anti-afrodisiacum worden aangelokt. Een ander nadeel is de aanleiding voor de publicatie in het wetenschappelijk tijdschrift PNAS van 30 juni. ‘De vrouwtjes slaan het goedje voor een deel op in een klier en deponeren het tijdens het leggen van de eieren op de plant. Wij hebben nu aangetoond dat de aanwezigheid van deze stof – benzylcyanide, geen prettig stofje – na een paar dagen leidt tot chemische veranderingen in de plant. Die zorgen ervoor dat sluipwespen de plek waar de eitjes zijn afgezet beter kunnen traceren’. Welke chemische veranderingen precies plaatsvinden, is nog niet bekend.
In vervolgonderzoek willen de entomologen kijken hoe de voor- en nadelen van de productie van een anti-afrodisiacum precies uitpakken. ‘Het zijn uiteindelijk allemaal stappen in de wapenwedloop tussen vlinder, plant en sluipwesp. Blijkbaar is het voor mannetjes van de onderzochte vlinders nu nog gunstig om gepaarde vrouwtjes te merken. Als het echter betekent dat je nauwelijks nakomelingen overhoudt doordat je de parasieten van je kroost helpt, betaal je wel een hoge prijs’, aldus Huigens.