Wetenschap - 17 april 2008

Vis krijgt zieke darm van soja

Soja in visvoer veroorzaakt darmproblemen bij gekweekte zalm. Promovenda Paula Urán MSc. zocht naar de precieze werking en ontdekte dat ook andere vissoorten er last van hebben. Alleen kunnen zij zich aanpassen en snel herstellen van de darmontsteking.

Soja is een veelgebruikte vervanger van vismeel. Vismeel wordt gemaakt van kleine vissoorten, zoals zandspiering. Door de groei van viskwekerij de laatste decennia is de vraag naar vismeel zo groot geworden dat voederfabrikanten alternatieve bronnen van eiwitten voor kweekvis gebruiken, waaronder soja. Maar al in de jaren negentig bleek de zalm slecht tegen soja te kunnen. De vissoort ontwikkelt na een paar dagen een ontsteking in de darm. Urán heeft met haar studie bij de leerstoelgroepen Celbiologie en immunologie en Aquacultuur en visserij aangetoond dat daardoor cellen in de einddarm nauwelijks nog voedingsstoffen opnemen.
Ze ontdekte bovendien dat niet alleen zalm last van zijn darmen krijgt. ‘We gingen er altijd vanuit dat de ontsteking specifiek bij zalmachtige vissoorten optreedt’, vertelt co-promotor dr. Johan Schrama van Aquacultuur en visserij. Maar Urán stelde vast dat ook de darmcellen van de gewone karper blokkeren. ‘Alleen zijn de symptomen veel minder ernstig en is het bij de karper tijdelijk’, zegt Schrama. Dit in tegenstelling tot de zalm die pas herstelt als er helemaal geen soja meer in het voer is verwerkt.
Een verklaring voor het verschil in reactie hebben de wetenschappers nog niet. ‘Misschien dat de karper een ander darmstelsel heeft of andere microflora, maar dat zijn nu nog pure speculaties’, zegt Schrama. Het is volgens hem in ieder geval iets waar viskwekers rekening mee moeten houden. ‘In de eerste weken na een verandering in voersamenstelling is de weerstand van alle vissen waarschijnlijk lager.’
Uran laat in haar onderzoek verder zien dat de darmontsteking bij zalm erger is wanneer er meer soja in het menu is opgenomen. Bovendien veroorzaakt voer met soja van het ene verwerkingsbedrijf een grotere blokkering van opname van voedingsstoffen dan voer met soja van een ander bedrijf. Ook op dit punt is nog niet bekend wat het verschil veroorzaakt. ‘We weten niet welk bestanddeel van soja precies de veroorzaker van de blokkering is’, zegt Schrama. ‘Daarom kunnen we ook niet zeggen of de verschillende reacties ontstaan omdat het ene sojaverwerkingsbedrijf anders de olie uit soja haalt of omdat bijvoorbeeld de soja op een ander moment is geoogst. Urán heeft wel aangetoond dat soja geen uniform product is en dat de darmontsteking meer afhangt van het dieet dan van omgevingsfactoren zoals de watertemperatuur.’

Re:ageer