Want veerkracht, daar draait het in de toekomst allemaal om , zegt promovena Marjolein Sterk in haar proefschrift dat ze vandaag verdedigt. De van nature aanwezige veerkracht die in ecosystemen schuilt, moeten volgens Sterk de basis zijn van natuurbeheer. ‘Natuur is van zichzelf dynamisch. Die wil niet worden beheerst’, legt ze uit. ‘De natuur verandert endat is goed. We moeten leren vertrouwen op de veerkracht van de natuur.’
De vraag is hoe je die veerkracht kunt gebruiken in je natuurbeheer. Welke eigenschappen van planten en dieren zorgen er voor dat een ecosysteem veerkrachtig is? En welke randvoorwaarden biedt het landschap?’ Kernbegrip in dat veerkracht-denken is het vermogen van planten en dieren om zich aan te passen. ‘Ik heb gekeken naar functionele kenmerken van planten en vlinders en wat die eigenschappen vertellen over hun rol in het ecosysteem met betrekking tot veerkracht.’
Sterk deed studie naar moerasgebieden in de Weerribben en de uiterwaarden van de Maas. Met statistisch gereedschap zocht ze naar verbanden tussen eigenschappen van planten (aantal zaden, bladoppervlak, hoogte, etc.) en de milieuomstandigheden waarin die planten leven. Kennis over die verbanden maakt het in theorie mogelijk te voorspellen hoe ecosystemen reageren op verstoringen. En dus om veerkracht te ondersteunen. Haar resultaten laten zien dat voor goede veerkracht processen op verschillende schalen inruimte en tijd belangrijk zijn.
Een voorbeeld van natuurherstel dat volgens Sterk heel goed is gelukt is de natuurontwikkeling in de uiterwaarden van de Maas. Door onder andere nevengeulen te graven en reliëf aan te brengen is een heterogeen overstromingsgebied gemaakt. ‘Fenomenaal wat je daar allemaal aantreft. Een mix van soorten die heel goed tegen overstroming kunnen of juist helemaal niet, maar die overstroming wel nodig hebben om zich te verspreiden. Met natuurlijke begrazing krijg je een prachtig palet van strategieen die samen een veerkrachtig systeem vormen.’
Verstoringen zijn goed, is één van Sterks conclusies. Veerkracht heeft baat bij kleine en af en toe flinke verstoringen. ‘Een verstoring zet het systeem even terug en zet het ecologisch geheugen in werking. Aanwezige zaden in de grond of aangevoerd van elders krijgen een kans. Een moeras moet af en toe eens droog kunnen vallen. Dat kan in een veerkrachtig systeem geen kwaad. Net zoals een bosbrandje op zijn tijd. Wij laten in ons land de natuur veel te weinig haar gang gaan.
Daarnaast moeten we volgens Sterk af van de postzegelnatuur. ‘Al die kleine natuurgebiedjes met elk hun eigen beheertype en doelsoorten. Dat is een typische Nederlandse invulling van Europees beleid. We moeten toe naar denken in termen van veerkracht. Kijk niet alleen naar je eigen gebied, maar ook naar de kansen in de omgeving. Natuurorganisaties zouden veel meer met elkaar en met andere partijen samen moeten werken.’