Veredelaar kan ecologisch risico van gmo’s minimaliseren

De ecologische risicoanalyse is vaste prik voor toelating van nieuwe gm-gewassen. De hamvraag daarbij is of het ingebrachte gen in het gm-gewas kan uitkruisen naar wilde planten en die planten zoveel voordelen biedt dat het natuurlijke ecosysteem wordt beïnvloed. De Wageningse aio Brigitte Uwimana testte dit uit door gecultiveerde en wilde slasoorten te kruisen en de nakomelingen enkele keren te kruisen met wilde slasoorten. Daarbij gingen ze aan de hand van merkers na welke DNA-fragmenten van de gecultiveerde sla in het genoom van de wilde sla waren terechtgekomen. ‘Want een gen kan nooit in zijn eentje in andere soorten belanden’, zegt haar begeleider Rene Smulders, ‘die zit altijd in een stukje genoom.’ Wil dat stukje genoom zich blijvend vestigen in het genoom van de wilde sla, dan moet er een fitness-voordeel zijn. Bijvoorbeeld: de kruising groeit sneller of produceert meer zaden dan de wilde soort. Uit de genoomanalyse bleek dat sommige stukjes genoom die fitness verhogen en andere stukjes genoom weer werden weg geselecteerd. Als je veilige gm-sla wilt maken, moet je het gen dus inbrengen op plekken in het genoom die de fitness in wilde soorten verlagen, zegt Smulders, want dan is de kans minimaal dat zo’n gen ‘weglekt’ naar het milieu. De test met de sla – overigens geen gmo – wees uit dat je ‘sterke’ en ‘zwakke’ plekken kunt aanwijzen op het genoom en dat je daar rekening mee kunt houden bij genetische modificatie, zegt Smulders. Dat is belangrijke informatie voor de COGEM, de Commissie genetische modificatie, die de regering adviseert over de risico’s van gmo’s. Of de kennis wordt toegepast in de veredeling, weet Smulders niet. ‘De COGEM zal moeten afwegen hoe groot de extra veiligheidswinst is. En veredelaars moeten nagaan hoe gemakkelijk het te realiseren is en of dat opweegt tegen de kosten.’ Hij publiceerde het onderzoek, dat werd gefinancierd door NWO, deze maand in Theoretical and Applied Genetics.