Wetenschap - 29 mei 2008

Verdwijning veenmos versnelt afbraak veen

Door de klimaatverandering maken moeilijk afbreekbare veenmossen in veengebieden straks plaats voor vaatplanten waarvan de resten snel ontbinden. Dat concludeert ir. Angela Breeuwer in haar promotieonderzoek bij de leerstoelgroep Natuurbeheer en plantenecologie. De afbraak van veen zal hierdoor versnellen.

Veengebieden bevatten bijna dertig procent van al het koolstof dat wereldwijd in de bodem is opgeslagen, terwijl ze slechts twee procent van het totale landoppervlak van het noordelijk halfrond beslaan. Daarmee zijn veengebieden belangrijke opslagplaatsen voor kooldioxide uit de atmosfeer. Veenmossen spelen hierbij een cruciale rol. Ze halen koolstof uit de atmosfeer voor hun groei. Doordat hun resten heel langzaam afbreken, hoopt de koolstof zich op in de bodem.
Door de klimaatverandering maken veenmossen echter langzaamaan plaats voor vaatplanten zoals struiken, grassen en kruiden. Die conclusie trekt promovendus Breeuwer. Zij ontdekte dat een stijgende temperatuur en stikstofgift de groei van veel veenmossoorten belemmeren, terwijl vaatplanten ervan profiteren.
Bacteriën zijn veel beter in staat om het strooisel van vaatplanten af te breken. De nutriënten, inclusief koolstof, in het dode plantenmateriaal komen daardoor snel vrij, waardoor het veen afbreekt. Veranderingen in het evenwicht tussen veenmossen en vaatplanten kunnen daarmee een groot effect hebben op de opname en uitstoot van kooldioxide.
In eerste instantie zullen vooral natte veenmossoorten, zoals waterveenmos, achteruit gaan, voorspelt Breeuwer. Door de temperatuurstijging zullen deze soorten minder hard groeien en last krijgen van aanwezige schimmels. Meer zuidelijke veenmossoorten die bestand zijn tegen droogte nemen samen met vaatplanten hun plek in.
De klimaatverandering zal de plantensamenstelling hoogvenen dus flink veranderen en daarmee de afbraak van veen versnellen. Dit is volgens Breeuwer nog niet op de korte termijn merkbaar, omdat de slecht afbreekbare droge veenmossoorten eerst toe zullen nemen. Maar de toename van vaatplanten tegelijkertijd zal de totale productie van veenmossen flink verlagen. De snelle afbraak van de vaatplanten bevordert bovendien andere vaatplanten. Op de lange termijn zullen ook meer nutriënten in diepere bodemlagen beschikbaar zijn, waar vooral grassen van profiteren. De totale bedekking van grasachtigen en struiken neemt daardoor toe. De schaduw van deze planten heeft een negatief effect op mossen, waardoor zij wederom zullen verliezen.