Vaccin leidt imuunsysteem om de tuin

Dodelijk is hij niet, maar de ziekte die veroorzaakt wordt door het chikungunya virus levert de patiënt wel behoorlijk wat ellende op. Hevige gewrichtsklachten die aan artritis doen denken, bijvoorbeeld. En koorts. Het door muggen overgedragen virus is zestig jaar geleden ontdekt in Tanzania, maar rukt de laatste jaren flink op in Azië en komt ook al voor in Zuid-Europa. Promovendus Stefan Metz wist in slechts vier jaar een vaccin tegen de ziekte te ontwikkelen. Doorgaans wordt daarvoor een levend maar verzwakt virus gebruikt, maar die methode is niet zonder risico en kostbaar. Metz ontwikkelde daarom een nieuw vaccin op basis van virus-like particles (VLP’s). ‘Een virusdeeltje bestaat uit een pakketje eiwitten, met in de kern het DNA of RNA’, licht hij toe. ‘Het genetisch materiaal zorgt voor de reproductie van het virus, de eiwitten aan de buitenkant worden door ons lichaam herkend en zorgen voor een immuunrespons. Een VLP is die eiwitstructuur zonder genetisch materiaal. Het wordt herkend als chikungunya virus, maar kan zich niet vermeerderen en functioneert daardoor als vaccin.’ De elegante VLP’s worden al bij andere ziekten toegepast, zoals bij een vaccin tegen baarmoederhalskanker en griep. Tests bij muizen wezen vervolgens uit dat ook het chikungunya vaccin totale bescherming biedt tegen het virus. Voordat het vaccin kan worden toegelaten, zijn nog jaren van kostbare klinische tests nodig. Virologie heeft daar inmiddels vervolgfinanciering voor gekregen. Metz wordt na zijn promotie op 24 juni postdoc aan de Universiteit van Amsterdam. Hij gaat zich dan richten op het HIV-virus.