© Henk van Ruitenbeek
Het zijn vaak fantastische uitjes. Ergens ver weg in het buitenland, compleet met hotel en een galadiner. Toch zien veel jonge onderzoekers en studenten op tegen wetenschappelijke conferenties. Doorgaans moeten zij er namelijk hun eigen onderzoek presenteren. Vaak in een strikt begrensd tijdsslot van 15 of 20 minuten, wat niet helpt om de zenuwen te bedwingen. Hun verhaal wordt kritisch beluisterd door vakgenoten die werkelijk overal vandaan kunnen komen en alles kunnen vragen.
Hoge druk
Om onderzoeksbudget binnen te halen is een gelikte presentatie doorgaans ook noodzakelijk. Dat zijn presentaties waar een hoop van afhangt; bij jonge onderzoekers, die na hun PhD verder willen, kan het al gauw gaan om een budget van één of twee ton. Inclusief eigen salaris. Geen beurs betekent vaak geen werk. Bij onderzoekers verder in hun carrière kan het zelfs om vele miljoenen gaan.
Maar een beurs binnenhalen is lastig. Van de aanvragers van een Veni-beurs kreeg in 2017 bijvoorbeeld nog geen 14 procent uiteindelijk een positief antwoord. Dat legt een hoge druk op jonge onderzoekers.
Alleen wat slides
PhD-studenten en andere onderzoekers die die druk niet aankunnen, of die zich gewoon goed voor willen bereiden, kunnen aankloppen bij Wageningen in’to Languages. Het talencentrum van WUR, dat nauw samenwerkt met het talencentrum van de Radboud Universiteit in Nijmegen, geeft verschillende presentatiecursussen en waar nodig ook advies op maat.
‘Wij zien regelmatig mensen die vlak voor een belangrijke presentatie zitten en daar nog helemaal niet goed op voorbereid zijn’, vertelt trainer Janou Hemsing. ‘Die proberen we dan stap voor stap aan een goede presentatie te helpen. En dat lukt.’ Samen met haar collega Inez Zondag bedacht ze deze vijf tips.
1.Wees je eigen beste vriend
‘Zenuwachtig zijn is prima, eigenlijk ben ik nog niemand tegen gekomen die dat niet was’, aldus trainer Janou Hemsing. ‘Er hangt vaak ook best wel wat vanaf. Dat hoef je niet te onderdrukken. Zorg dat je een uitlaatklep vindt voor de spanning. En ga vooral niet jezelf de grond in praten. Dat gebeurt vaak wel. Mensen die bedenken wat er allemaal fout kan gaan in een presentatie. Of die zichzelf vertellen hoe slecht hun eigen onderzoek wel niet is. Dat soort gedachten helpen natuurlijk niet om een betere presentatie te geven. Stel jezelf op als je beste vriend en zeg tegen jezelf wat hij of zij ook zou zeggen. Daarmee stap je een stuk positiever in een presentatie.’
2. Bouw stiltes in
‘Het is belangrijk om af en toe even stil te zijn. Dan landen woorden veel beter’, vertelt Inez Zondag. ‘Die stiltetolerantie moet je echt ontwikkelen, maar probeer het. Even stil zijn als je iets belangrijks gezegd hebt.’ Ook een goeie: begin je presentatie met drie seconden stilte. Zondag: ‘Dat zijn de beste presentaties. Gewoon, naar voren lopen en even niks zeggen. Dan begin je met aandacht.’
3. Begin niet met een oude PowerPoint
‘Vaak beginnen mensen met het maken van hun slides. Of nog erger, met het openen van oude presentaties’, vertelt Hemsing. ‘Dan zeggen ze: “Ik heb al mijn slides voor de presentatie die ik voor mijn Veni-beurs moet geven. Ik moet ze alleen nog even in de goede volgorde zetten.” Daar gaat het fout.’ De slides gaan dan je verhaal bepalen en dat is volgens haar niet de bedoeling. ‘Begin met het verhaal dat je wil vertellen. Wat is je hoofdboodschap? Wat wil je de toehoorders meegeven? Als dat helemaal klopt, ga je pas nadenken over je slides. Begin bij voorkeur met een kernachtige hoofdboodschap en ga die vervolgens onderbouwen. Heb je toch al slides gemaakt en is er weinig tijd om helemaal opnieuw te beginnen? Dan helpt het vaak om de allerlaatste slide als eerste te plaatsen. Die slide bevat namelijk vaak stiekem al de hoofdboodschap.’
4. Sta links van je slides
Kleine, doeltreffende tip van Zondag: ‘Ga links van je slide staan. Mensen lezen automatisch van links naar rechts. Ga je links staan, dan kijken ze dus eerst naar jou. Of dit ook geldt voor Japanners, die van rechts naar links lezen, weet ik niet. In je slides stop je trouwens zo min mogelijk tekst. Iedereen weet het, maar heel veel mensen doen het ongemerkt toch.’
5. Stop met presenteren
‘Eigenlijk is de belangrijkste tip: stop met presenteren’, zegt Zondag. Zodra mensen gaan ‘presenteren’, verliezen ze alle contact met het publiek en zijn ze te gefocust op de inhoud van hun verhaal. Dat komt er dan vaak wat verkrampt en ingestudeerd uit. ‘De conversatiemodus werkt veel beter en je hebt een veel prettigere toon. Probeer dus te doen alsof je gewoon in gesprek bent met je publiek en geen presentatie houdt.’ De trainingen van Wageningen in’to Languages beginnen altijd zo, vertelt Zondag. ‘We vragen iemand: vertel wat over je onderzoek. Vervolgens zetten we steeds een stap achteruit, totdat een presentatiesetting is ontstaan. Vaak lukt dat. Iemand vertelt dan op een meer natuurlijke manier waar het onderzoek over gaat. Zoiets wil je eigenlijk ook in een echte presentatie bereiken.’
Bekijk het cursusaanbod van Wageningen in’to Languages op wur.nl/into.