Wetenschap - 1 januari 1970

Sociaal kapitaal helpt niet altijd

Als niemand iets te makken heeft, heb je er ook niet veel aan om veel vrienden en familie te hebben. Want wie niks heeft, kan ook niks weggeven. Dat was het geval in Bangladesh na de overstroming in 1998, bleek uit onderzoek van Ahmed Ali.

Sociaal kapitaal wordt door sociologen wel eens opgehemeld als het maatschappelijke smeermiddel tegen armoede. Het komt er op neer dat mensen die een uitgebreid netwerk van vrienden en familie hebben, minder kwetsbaar zijn omdat ze een beroep kunnen doen op anderen, of omdat ze voedsel cadeau krijgen. In arme landen kan dat de voedselzekerheid vergroten. En sociaal kapitaal kan ook echt financieel kapitaal opleveren. Bijvoorbeeld omdat mensen geld kunnen lenen zonder onderpand, omdat ze een vertrouwensband hebben met de geldschieter.
Maar sociaal kapitaal is alleen waardevol als er ook hulpbronnen en geld te verdelen zijn, blijkt uit onderzoek van dr. Ahmed Ali in Bangladesh. Hij onderzocht de organisatie van gezinnen en de netwerken daaromheen en luisterde naar de levensverhalen van vrouwen en mannen. In 1998 werd het land getroffen door een grote overstroming. Ali vergeleek de situatie van voor die overstroming met die erna. Het bleek dat na de overstroming iedereen zo berooid was, dat ook vriendendiensten geen soelaas meer boden. Simpelweg omdat niemand iets weg te geven had.
Sociaal kapitaal blijkt ook niet eerlijk verdeeld tussen mannen en vrouwen. De positie van vrouwen ten opzichte van mannen is de laatste jaren wel iets verbeterd, maar toch zijn vrouwen nog kwetsbaarder dan mannen, zegt Ali. Vrouwen en meisjes krijgen wel iets meer onderwijs dan vroeger en consumeren ook iets meer. Maar vrouwen worden nog steeds gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. Als ze al betaald werk vinden, krijgen ze minder loon.
De overheid en maatschappelijke organisaties proberen de positie van vrouwen te versterken door ze microkrediet te geven. Maar omdat in het gezin de verhoudingen nog ongelijk zijn, pakt dat niet altijd goed uit. Mannen vragen hun vrouw om bij een NGO geld te lenen, gebruiken dat geld zelf, maar laten het terugbetalen weer over aan de vrouw die daardoor in problemen komt. / JT

Dr. Ahmed Ali promoveerde op 21 november bij prof. Anke Niehof, hoogleraar sociologie van consumenten en huishoudens.