Science Cafe over de economie zonder afval

Dat is de stelling die sociaal-psycholoog Michel Handgraaf (Economie van huishoudens en consumenten) betrekt tijdens het Science Cafe volgende week donderdag in Loburg. Thema van de avond is de zogeheten circulaire economie. Louise Vet (directeur NIOO) breekt daar een lans voor een radicaal andere manier van omgaan met onze grondstoffen. Hergebruik en het rondbreien van kringlopen is daarvan de kern. Schouderklopje Handgraaf weet vanuit zijn vakgebied hoe moeilijk het is om menselijk gedrag te sturen. Belonen helpt, weet iedere opvoeder. Maar hoe beloon je het best? Werkt geld als prikkel beter dan bijvoorbeeld een (eventueel publiekelijk) schouderklopje? Niet altijd, blijkt uit een recente studie waarover hij publiceerde in Ecological Economics. Werknemers van Ecofys werden daarbij ‘afgerekend’ op het energiegebruik van hun computer. Een publiek schouderklopje voor zuinig gedrag bleek daarbij veruit het effectiefst. Een geldelijke beloning werkte soms zelfs averechts: mensen gingen van de weersomstuit meer energie gebruiken in plaats van minder. Lekke band Met subsidie krijg je mensen niet altijd over de streep. ‘Mijn favoriete voorbeeld is altijd het verhaal over de fietser die met een lekke band langs de kant van de weg staat’, zegt Handgraaf. ‘Als die fietser jou om hulp vraagt, is de kans groot dat je helpt. Maar als hij erbij zegt ‘dan krijg je een euro’ dan doe je het niet. Dan zeg je ‘ja,daag, voor een euro! De focus is dan verschoven van ‘iets goeds voor een ander doen’ naar een financiële transactie. Tegen één euro als vergoeding voor vieze handen zeggen mensen dan ‘nee’. Besparingsgedrag levert vaak maar kleine geldbedragen op.’ Daarentegen is bijvoorbeeld de subsidie op zonnepanelen volgens Handgraaf uitermate succesvol geweest, omdat de opbrengst daar hoog genoeg is. Sucker-effect Handgraaf zet in een binnenkort te verschijnen review een groot aantal factoren op een rij van belang zijn bij afwegingsprocessen van mensen. Naast gebrek aan kennis en onzekerheid over de gevolgen van beslissingen spelen sociale factoren een grote rol. Handgraaf: ‘Wat denkt de buurman van mijn gedrag? Wat is de status van een product? Mensen willen niet graag de enige zijn. Dat staat bekend als het ‘sucker-effect’ Ben jij de enige in de straat die zijn glas scheidt? Daarnaast zijn er grote verschillen tussen mensen. Bij de een werkt een financiele prikkel wel, bij de ander niet. Sommige mensen vinden het helemaal niet belangrijk om iets voor het milieu te doen.’