Joop Harmsen doet een hoogtemeting tijdens het rijpen van bagger in 1994. © Joop Harmsen
PAK’s komen veel voor in waterbodems. Tijdens onderhoud aan watergangen komt deze waterbodem vrij als bagger. Verontreinigde bagger uit de Nederlandse watergangen wordt momenteel in depots opgeslagen in zuurstofarme omstandigheden. Achteraf gezien is dat niet de beste oplossing. ‘Zo blijft die baggerspecie vuil’, aldus Joop Harmsen (duurzaam bodemgebruik). Uit het onderzoek van Harmsen en Rietra blijkt namelijk dat het langzaam beschikbaar komen van de PAK’s voor afbraak door micro-organismen en het creëren van zuurstofrijke omstandigheden dé sleutelfactoren zijn voor de biologische afbraak van PAK’s. Die omstandigheden kunnen worden gestimuleerd, aldus Harmsen. ‘Door begroeiing komt er meer zuurstof in de grond terecht, waardoor de PAK’s beter worden afgebroken.’
Wat zijn PAK’s eigenlijk?
- ‘Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen, kortweg PAK’s, ontstaan bij onvolledige verbrandingsprocessen’, aldus Harmsen. ‘Het is een klassieke vorm van verontreiniging die overal voorkomt. Denk aan gasfabrieken waar kolen worden gebruikt, het verstoken van brandstof, de rook van sigaretten en verbrand vlees op de barbecue. Alle PAK’s zijn ongezond, maar een aantal ervan zijn kankerverwekkend, en daarom wordt het gezien als verontreiniging waar we iets aan moeten doen.’
Nieuw beleid
In 1994 begon Harmsen met onderzoek naar de biologische afbraak van PAK’s in verontreinigde bagger. De bagger werd in een ‘landfarm’ gelegd waar het kon ontwateren en aan zuurstof werd blootgesteld. Aan het begin werd verwacht dat de PAK’s in twee jaar konden worden afgebroken; uiteindelijk werd het langzame afbraakproces vijfentwintig jaar lang gemonitord. Wat bleek? Het voor micro-organismen beschikbare deel van de PAK’s in de vervuilde bagger kon binnen één jaar biologisch worden afgebroken. Dan is er een deel van de PAK’s dat langzamer vrijkomt, dat kan binnen zeven jaar worden afgebroken. Een restdeel van de PAK’s komt heel langzaam vrij en wordt in de volgende twintig jaar afgebroken.
Als je een verontreinigde locatie hebt: beheer het op een manier dat er zuurstof bij kan.
Joop Harmsen, Onderzoeker Duurzaam Bodemgebruik
Wat betekenen deze resultaten voor het beleid? ‘Je weet nu dat verontreinigde bagger op termijn gewoon weer schoon wordt. Daar kun je dus in bestemmingsplannen rekening mee gaan houden’, aldus Harmsen. ‘En als je een verontreinigde locatie hebt: beheer het op een manier dat er zuurstof bij kan.’