Wetenschap - 1 januari 1970

Roken verhoogt kans op darmkanker

Dat je van roken longkanker kunt krijgen is oud nieuws. Minder bekend is dat roken waarschijnlijk ook de kans op kanker in de dikke darm verhoogt. Hoe dat precies kan, ontdekte een Wageningse promovenda.

De stoffen die het inademen van sigarettenrook zo’n riskante liefhebberij maken zijn niet alleen actief in de longen. Door het bloed reizen ze ook naar de cellen van de dikke darm, waar ze het DNA van cellen kunnen beschadigen. ‘Roken verhoogt de kans op darmpoliepen’, zegt drs. Brenda Diergaarde. ‘Dat is inmiddels geaccepteerd. Poliepen zijn goedaardige gezwellen, die kunnen uitgroeien tot kankergezwellen als ze niet worden verwijderd. Maar de link tussen darmkanker en roken is nog niet duidelijk aangetoond. Het ene onderzoek vindt wel iets, het andere niet.’
Om meer duidelijkheid te krijgen deed Diergaarde, wiens onderzoek werd betaald door KWF Kankerbestrijding, onderzoek naar tekenen van beschadigd DNA in tumorcellen van tweehonderd patiënten met darmkanker. Daarbij lette ze er op of die patiënten wel of niet hadden gerookt.
In de tumoren van rokers vond de onderzoeker in de eerste plaats iets opvallend vaak niet. Het eiwit dat wordt aangemaakt door het gen p53 was niet in hoge concentraties aanwezig. Dat eiwit komt vrij als het DNA van cellen beschadigd is, of als de cel kampt met andere stressfactoren. ‘Het eiwit van het p53-gen zorgt voor een tijdelijke groeistop’, zegt Diergaarde. ‘De cel kan voorlopig niet delen en daardoor krijgt de cel de tijd om zich te herstellen. Als de cel er niet in slaagt de schade repareren, en de cel misschien verandert in een kankercel, dan zorgt het eiwit ervoor dat de cel sterft.’
De afwezigheid van hoge concentraties van het p53 eiwit wijst erop dat het gen niet goed heeft gefunctioneerd. Diergaarde vond ook dat bij de rokende kankerpatiënten vaak een ander gen, dat net als p53 de celgroei beteugelt, was beschadigd: het K-ras-gen. De beschadiging zorgde ervoor dat eenmaal ontstane kankercellen probleemloos konden groeien en delen.
Diergaarde keek ook naar een derde antikankergen, het APC-gen. In de tumoren van haar deelnemers kwamen afwijkingen van dat gen juist minder vaak voor als ze gerookt hadden.
Met dit onderzoek heeft Diergaarde boven water waarom de studies niet duidelijk zijn over de vraag of roken de kans op darmkanker nu wel of niet verhoogt. ‘Roken verhoogt de kans op specifieke soorten darmkanker’, zegt Diergaarde. ‘Kijken studies niet naar die specifieke groepen, dan zien ze het verband makkelijk over het hoofd.’ / WK

Brenda Diergaarde promoveert op 20 december bij prof. Frans Kok, hoogleraar Voeding en gezondheid.

Re:ageer