De Brit Ridley is auteur van boeken over genetica, evolutie en de samenleving. In één van zijn boeken, The Rational Optimist, betoogt hij hoe goed het eigenlijk met de mensheid gaat. Er is geen enkele grond voor pessimisme. We hebben het op alle fronten steeds betere dan onze voorgangers op deze planeet. De wetenschap speelt daarin een belangrijke rol. In aanloop naar Ridley’s komst stelde Resource hem (online) een paar vragen over zijn optimisme. Dat was nog voordat het verzet onder een aantal hoogleraren en wetenschappers los kwam tegen de keuze voor Ridley als keynote speaker.
Samenwerking en handel hebben de mensheid succes gebracht, betoogt u in u boeken. Maar dat succes biedt geen garantie voor de toekomst. Is het niet naïef optimistisch te zijn in het licht van bedreigingen als klimaatverandering, overbevolking,uitputting van natuurlijke hulpbronnen en terrorisme?
‘Zeker, rampen liggen op de loer bij verkeerd beleid, dat samenwerking en handel vermindert. Maar het is ook zo dat eerdere voorspellingen over rampen er bijna altijd ver naast bleken te zitten. Neem overbevolking. In de jaren 60 en 70 werd ons voortdurend voorgehouden dat een bevolkingsexplosie niet te voorkomen was en dat drastische en onmenselijke maatregelen nodig waren. Sindsdien is de groeisnelheid gehalveerd en tegen het eind van deze eeuw stopt die groei zelfs helemaal. Deze eeuw vindt minder dan een verdubbeling van de bevolking plaats, terwijl het aantal de afgelopen eeuw verviervoudigde. Dit vond grotendeels plaats ondanks dwang en niet dankzij. De belangrijkste oorzaak is de afname van de kindersterfte, waardoor mensen minder grote gezinnen plannen.
Er is alle reden om aan te nemen dat nieuwe technologieën ons van het koolstofprobleem afhelpen
Matt Ridley
Wat betreft klimaatverandering is een ramp zeker mogelijk, maar er zijn drie redenen om aan te nemen dat het wel mee zal vallen. In de eerste plaats is de afgelopen 33 jaar de opwarming ruwweg de helft minder dan voorspeld. Er is geen toename in droogte en stormen, terwijl een toename in overstromingen niet komt door klimaatverandering maar door veranderd landgebruik. In de tweede plaats zijn de huidige schattingen over de gevoeligheid van het klimaat behoorlijk naar beneden bijgesteld. Dat duidt erop dat gevaarlijke opwarming waarschijnlijk niet voor de volgende eeuw plaatsvindt. Absurde aannames (RCP8.5 scenario van het IPCC) daargelaten over het teruggaan naar het gebruik van kolen als brandstof. Ten derde is er alle reden om aan te nemen dat nieuwe technologieën ons van het koolstofprobleem afhelpen. Zeker nu de wereld steeds rijker wordt
Bovendien weten we dat koolstofdioxide de wereld een stuk groener maakt. We krijgen er de komende dertig jaar zoveel nieuw groen bij als twee keer de afmetingen van de VS.Het is belangrijk te onthouden dat pessimisme niet gratis is. In de strijd tegen bevolkingsgroei en klimaatsverandering is de afgelopen decennia verschrikkelijke schade aangericht onder miljoenen mensen: door gedwongen sterilisatie in China en India, door biobrandstoffen, door de weigering om te investeren in goedkope vormen van elektriciteit in Afrika, waar miljoenen mensen elk jaar sterven omdat ze op houtvuur moeten stoken.
*Er zijn geen signalen die duiden op uitputting van mineralen. Integendeel, door nieuwe technologieën voor winning en hergebruik, worden mineralen alleen maar goedkoper. We zullen stoppen met het winnen van kolen lang voordat de voorraad is uitgeput. Herbruikbare grondstoffen zijn net als walvissen: ze verdwijnen in rap tempo, maar we zijn er steeds beter in om dat te voorkomen. En wat betreft terrorisme, dat hebben we al zo vaak overleefd: van anarchisten een eeuw geleden tot de Rode Brigades en de IRA. Ook al blijft het natuurlijk een moeilijk probleem.’
U gelooft in vooruitgang. Wat is de rol van wetenschap en technologie hierin?
‘Er is geen twijfel mogelijk dat technologie en wetenschap voortschrijden, in die zin dat nieuwe kennis cumulatief wordt toegevoegd aan bestaande kennis. Dat innovatieproces heeft gezorgd voor een buitengewone verbetering van de levensstandaard van de mens de laatste decennia. Nu leeft nog maar 9 procent van de mensen in armoede, terwijl dat 70 procent was toen ik werd geboren. Dat op zichzelf is al vooruitgang, maar het gaat ook nog eens gepaard met een toename in gezondheid, geluk, onderwijs en vrijheid en een afname van vervuiling, geweld en ongelijkheid. De wereld wordt steeds gelijker, omdat arme mensen in arme landen sneller rijker worden dan de mensen in rijke landen. Ik ‘geloof’ niet in vooruitgang, dat is niet het goede woord. Ik zie er bewijs voor. Dat is een groot verschil.’
Is uw optimisme gestoeld op de evolutietheorie, in de zin dat organismen (en dus ook de mensheid) altijd wel een manier vinden om zich aan te passen aan de veranderende omgeving?
**‘*****Mijn jongste boek ‘The Evolution of Everything’ gaat over hoe het komt dat in de afgelopen decennia goede vooruitgang sneller was dan slechte achteruitgang. Ik concludeer daarin dat het een evolutionair proces is: geleidelijk, ongericht, gedreven door ‘trial and error’ en organisch. In andere woorden: goede dingen ontstaan geleidelijk en komen van onderaf, slechte dingen komen plots en van bovenaf – door ‘leiders’. Dat is niet altijd waar, maar verrassend vaak ook wel.’