Wetenschap - 14 oktober 2011
Regenwoud balanceert rond kantelpunt
Ooit een stuk tropen gezien dat voor zestig procent uit bos bestaat? De kans is niet groot. De natuur 'verbiedt' dat, tonen Wageningse wetenschappers in Science aan.
Springen
Die kantelpunten verschijnen als het verband tussen regenval en bosbedekking in kaart wordt gebracht. Marina Hirota (en collega's van Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer) deden dat voor de sub-tropische gebieden in Afrika, Australie en Zuid-Amerika. Meer of minder regenval is een drijvende kracht achter het ontstaan van bos en savanne. Maar dat verband is dus niet lineair. In plaats van een geleidelijke toename van de hoeveelheid bomen met de regen, blijken er volgens de onderzoekers drie min of meer scherp gescheiden stabiele toestanden te zijn: boomloos, savanne en bos. De drie zijn gescheiden door 'verboden' toestanden rond vijf en zestig procent bosbedekking. Het ecosysteem kan alleen veranderen door over die toestanden heen te springen.
Veerkracht
'Dit is een van de meest overtuigende bewijzen dat alternatieve stabiele toestanden op grote schaal in de natuur bestaan', zegt hoogleraar Marten Scheffer, die het onderzoek naar kantelpunten leidt. 'We zijn zelf verbaasd hoe sterk de gegevens deze radicale, maar steeds invloedrijkere theorie bevestigen.' Scheffer is een van de grondleggers van de theorie.
Met de ontdekking van de Wageningers is het mogelijk om de veerkracht van tropisch bos voor klimaatverandering in kaart te brengen. Die veerkracht is gering op plekken waar het ecosysteem de kantelpunten nadert. Voor het regenwoud in Brazilie ziet die veerkrachtkaart er niet goed uit. Hirota: 'Onze resultaten laten zien dat het gebied waar het bos het meest fragiel is, precies samenvalt met de zone waar de meeste houtkap plaatsvindt.'