Nieuws - 1 januari 1970

Opnieuw primeur voor Wageningse nematologen

Wageningse nematologen hebben in aaltjes een eiwit ontdekt, dat de diertjes in staat stelt celwanden van planten flexibeler te maken. Tot nu toe werd aangenomen dat dit eiwit, expansine, alleen in plantenrijk voorkwam. De onderzoekers publiceerden hun ontdekking in eerste nummer van Nature dat dit jaar is verschenen.

Het is de derde keer dat de onderzoekers van de leerstoelgroep Nematologie, dit keer samen met onderzoekers uit Nijmegen en Schotland, met een primeur hebben en de tweede keer dat ze Nature weten te halen. In 1998 ontdekten zijn als eersten dat aaltjes het celluloseafbrekende enzym cellulase kunnen produceren en twee jaar later dat dit ook het geval is voor pectinase, een pectineafbrekend enzym. Onderzoeker dr Hans Helder: ,,Van die enzymen was al wel bekend dat ze ook door schimmels en bacteriën gemaakt kunnen worden, maar in dit geval gaat het om een eiwit waarvan iedereen dacht dat het alleen in het plantenrijk voorkwam. Expansine zorgt er in planten voor dat stugge celwanden soepeler worden, waardoor plantencellen zich bijvoorbeeld na de celdeling even kunnen strekken. Normaal gesproken is de celwand echt een knellend korset.''
De ontdekking maakt volgens Helder duidelijk dat aaltjes - en wellicht ook andere dieren - over een veel breder arsenaal aan celwandafbrekende en -doordringende middelen beschikt dan tot nu toe werd gedacht. ,,We hebben inmiddels al meerdere cellulases en pectinases in aaltjes ontdekt en we zijn er vrij zeker van dat ze ook dit eiwit in meerdere vormen kunnen aanmaken. Het denkbeeld dat dieren niet zelfstandig celwanden kunnen afbreken kan op de helling. Dit is nog maar het topje van de ijsberg. Voor aaltjes is het vermogen om binnen te dringen in plantencellen van levensbelang, dus hebben ze zich in de loop van de evolutie een hele batterij aan eiwitten ontwikkeld waarmee ze zulke recalcitrante verbindingen kunnen aanpakken.''
Het wordt volgens Helder in de toekomst wellicht mogelijk planten te voorzien van een slimme moleculaire verdedigingslinie, waarmee ze aaltjes letterlijk buiten de deur kunnen houden. Plantparasiterende aaltjes zijn een groot probleem. Tal van grondgebonden ziekten, zoals de beruchte 'aardappelmoeheid', zijn nu verantwoordelijk zijn voor een aanzienlijk deel van de inzet aan chemische bestrijdingsmiddelen in Nederland. Helder: ,,Het is al wel duidelijk dat zo'n moleculaire verdediging meervoudig moet zijn. Het heeft geen zin om maar een verbinding uit te schakelen, want dan zet zo'n aaltje gewoon een ander enzym of eiwit in. Ze zijn niet voor één gat te vangen.''
Eerste auteur van het Nature-artikel is de Chinees-Nederlandse postdoc dr. Ling Qin. |
G.v.M.