Wetenschap - 1 januari 1970

Onderzoek naar agressieve salmonellavariant

Was voedselvergiftiging door Salmonella enterica serovar Typhimurium DT 104 in de vroege jaren negentig nog een zeldzaamheid, inmiddels is vijftien procent van de salmonellavergiftigingen het werk van deze ‘emerging pathogen’. En hoewel onderzoekers opgelucht rapporteerden dat de nieuwe variant over zijn hoogtepunt heen was, zet de opmars van het organisme volgens de meest recente cijfers toch weer door.

De salmonellavariant komt sinds de jaren negentig veel voor op boerderijen en is daarna opgedoken bij mensen. ‘Het gevaar van de DT 104 is dat hij is opgewassen tegen vijf antibiotica’, zegt prof. Marcel Zwietering van de leerstoelgroep Levensmiddelenmicrobiologie. ‘Ben je geïnfecteerd door dit organisme, en de infectie zet goed door, dan hebben artsen grote moeite om hem te bestrijden. Daarom is er behoefte aan meer kennis over de DT 104.’
Binnen het NWO-programma Verantwoorde Voeding werken Zwieterings leerstoelgroep, onderzoeksinstituut Rikilt en RIVM samen in een project rondom de nieuwe ziekteverwekker. De op Rikilt gestationeerde aio ir. Armand Hermans, die in het najaar van 2006 hoopt te promoveren, publiceerde deze maand in Microbiology een studie naar de genetische verschillen tussen de DT 104 en klassieke salmonella’s. Behalve de stukjes genetisch materiaal die resistent tegen antibiotica maken, heeft de nieuwe salmonella afwijkingen in het stukje genoom dat codeert voor de synthese van versuikerde vetten voor de membraan. Het is misschien een aanknopingspunt voor een toekomstige genetische test die snel en eenvoudig het onderscheid tussen de oude salmonella en de agressiever variant kan maken.
Binnen hetzelfde project bestudeert aio drs. Petra Berk op het RIVM de resistentie tegen zuur en de infectiviteit van sommige van de nieuwe salmonella’s. ‘Vooral de varianten die resistent zijn tegen zuur maken mensen ziek’, zegt Zwietering. ‘Dat is logisch, want die varianten overleven beter in het zure milieu van de maag. Daardoor is de kans groter dat ze in de darmen terecht komen, en van daaruit het lichaam binnendringen.’
Vooral ouderen zijn kwetsbaar voor Salmonella enterica serovar Typhimurium DT 104, zegt Zwietering. Ouderen maken minder maagzuur aan. Maagzuurtabletten verhogen het risico op besmetting eveneens.
Een oplossing voor het probleem heeft Zwietering nog niet voor handen. ‘We zien voorlopig nog niet wat de voedingsindustrie zou kunnen bijdragen om producten veiliger te maken. Voor verse vleesproducten zoals kip moeten we de oplossing waarschijnlijk zoeken in een verbeterde hygiëne op boerderijen en in de keuken van de consument.’ / WK