Wetenschap
Plant

Octrooien privatiseren onze biodiversiteit

Vandaag organiseert Nederland een conferentie in Brussel over de octrooiwetgeving waarmee veredelingsbedrijven nieuwe planteneigenschappen beschermen. Bert Visser zal pleiten voor beperking van de octrooiwetgeving en meer kwekersrecht. ‘Vooral grote bedrijven profiteren nu van octrooien.’
Albert Sikkema

Plantenveredelaars zijn constant bezig om nieuwe rassen te ontwikkelen die bijvoorbeeld bestand zijn tegen ziekten en plagen of een betere smaak hebben. Als het nieuwe ras nieuw, onderscheidend, uniform en stabiel is, kan de veredelaar zijn vinding beschermen met kwekersrecht. Andere veredelaars mogen het ras dan niet kopiëren en zelf verkopen, maar wel op eigen houtje verder veredelen met dit ras. Bovendien mogen boeren of tuinders onder bepaalde voorwaarden het ras natelen en vermeerderen voor eigen gebruik. Dit kwekersrecht is gemeengoed in Europa, maar wordt steeds meer verdrongen door de octrooiwetgeving.

Deze octrooiwetgeving beschermt een proces, bijvoorbeeld om met behulp van merkers een resistentie tegen een ziekteverwekker in te bouwen in het gewas. Het octrooi beschermt dan niet alleen de methode, maar ook het resultaat: een plant met een nieuwe eigenschap. In tegenstelling tot het kwekersrecht mogen andere veredelaars deze nieuwe eigenschap alleen in hun eigen rassen gebruiken als ze een vergoeding betalen aan de eigenaar van het octrooi en mogen boeren het gepatenteerde zaad niet zelf vermeerderen.

Bert Visser, beleidsmedewerker van het Centrum Genetische Bronnen Nederland (CGN), is geen voorstander van deze vorm van octrooirecht. ‘Het bedreigt de diversiteit aan gewassen op langere termijn. Kleine veredelingsbedrijven schrikken ervoor terug om te veredelen op eigenschappen die beschermd zijn met octrooien. Voorbeeld: biologisch veredelaar De Bolster stopt met de veredeling van lang-stelige broccoli, omdat Monsanto daarop een octrooi heeft verworven en omdat De Bolster vreest dat ze een hoge licentie aan Monsanto moet betalen als ze ook een nieuw broccoli-ras met lange steel ontwikkelt. De octrooiwetgeving leidt zo tot minder rassen en uiteindelijk tot minder diversiteit op het bord van de consument.’

Visser heeft alvast een medestander: ook staatssecretaris Martijn van Dam wil de octrooiwetgeving aan banden leggen en geeft de voorkeur aan kwekersrecht. Visser wil vooral de deelnemers uit de andere EU-landen op de conferentie spreken over de consequenties van de octrooiwetgeving. ‘Die is vooral gunstig voor grote bedrijven, want alleen die hebben voldoende technologische en juridische kennis in huis om nieuwe rassen van concurrerende bedrijven met octrooien tegen te houden.’

Daarbij schromen de bedrijven niet om het gebruik van natuurlijke eigenschappen te beschermen die uit materiaal van genenbanken zijn geïsoleerd, zegt Visser. ‘Syngenta heeft een octrooi verworven op alle paprika planten met resistentie tegen witte vlieg. Dit bedrijf heeft deze eigenschap uit een wilde paprika geïsoleerd, afkomstig van het CGN. Dat schrijft Syngenta zelf in de aanvraag. Daarmee claimt het bedrijf het eigendom van een eigenschap uit een publiek gefinancierde collectie.’

Maar Visser heeft nog een kraniger voorbeeld van zo’n privatisering van eigendom. ‘Seminis, onderdeel van Monsanto, heeft octrooi aangevraagd op alle spinazie planten die resistent zijn tegen een bepaalde schimmel. Die resistentie is gevonden in materiaal van de Amerikaanse genenbank, vermoed ik. Nu claimt Monsanto octrooi op alle planten met deze schimmelresistentie, dus ook alle planten die deze schimmelresistentie hebben verkregen uit de 53 accessies (vindplaatsen, red.) van deze wilde soort van het CGN.’

Gaat het CGN bezwaar maken tegen deze octrooiclaim? Visser: ‘Nee, want dan heb je gespecialiseerde juristen nodig. Dat is duur, dat geld hebben wij niet.’ Wel wordt het octrooi van Syngenta uit het eerste voorbeeld al aangevochten door een consortium van tachtig Europese organisaties. Visser: ‘Die organisaties moeten dit samen doen, anders is het niet op te brengen.’

Nederland kaart dit probleem niet voor niets aan in de EU, zegt Visser. ‘Nederland is de grootste exporteur van tuinbouwzaden ter wereld. Hier zitten grote en kleine veredelingsbedrijven en we zijn sterk afhankelijk van een goede uitwisseling van veredelingsmateriaal met het buitenland. Voor de ontwikkeling van de tuinbouwsector als geheel is het beter dat de octrooiwetgeving wordt ingeperkt. Het Europees parlement heeft zich al uitgesproken; die vindt dit soort octrooien op planteneigenschappen ongewenst.’

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.