Tinde van Andel is sinds kort bijzonder hoogleraar Etnobotanie in Wageningen, voor een dag in de week. Ze is hier gedetacheerd vanuit Naturalis Biodiversity Center in Leiden, waar de Nederlandse botanische collecties gehuisvest zijn. Ze onderzoekt het plantgebruik door dorpsbewoners in tropische landen die een deel van hun voedsel uit het bos halen. In die grijze zone tussen akker en oerwoud vindt nog steeds domesticatie van eetbare wilde planten plaats op kleinschalige akkers, vertelt ze. Een voorbeeld: zowel in Afrika als Suriname komt de bittere komkommer voor, zowel in het wild als veredeld. ‘De wilde variant is niet te vreten, maar goed tegen diabetes.’
Van Andel heeft net een door NWO gefinancierd onderzoeksproject afgerond naar de herkomst van veel medicinale en rituele planten in Suriname. Daarvoor ging ze op bezoek bij de marrons, de afstammelingen van gevluchte slaven die diep in de binnenlanden van Suriname wonen. Veel planten die de marrons verbouwen, stammen af van Afrikaanse planten. De zaden moeten op Nederlandse slavenschepen zijn meegereisd naar de Nieuwe Wereld, vermoedt Van Andel. De bittere komkommer in Suriname komt uit Afrika, de palmoliepitten (obé) van de marrons komen uit Ghana (waar ze abé heten). Verder verwijst de lokale Surinaamse banaan, de ‘sipi baana’ ofwel de ship banana, duidelijk naar de Afrikaanse herkomst. Met behulp van een DNA-onderzoek wil Van Andel die herkomst bevestigen.
Nu ze in Wageningen zit, wil ze meer onderzoek doen naar landbouwgewassen en hun wilde verwanten. Samen met hoogleraar Eric Schranz van Biosystematiek wil ze, opnieuw in Suriname, nagaan welke rijstsoorten er op de rijstvelden in het oerwoud staan. ‘Ik heb al een zakje rijst opgekweekt in de Amsterdamse hortus. Amerikaanse collega’s checken nu de verwantschap van die soorten met Afrikaanse rijst.’ Ze gaat nu meer samenwerken met de Wageningse agro-historicus Harro Maat, die onderzoek doet naar lokale rijstrassen in West-Afrika.
Voor de Wageningse studenten komt er een nieuwe cursus Etnobotanie met een interessant veldpracticum om inheemse tropische planten te vinden en te documenteren. En waar vindt dat veldpracticum plaats? ‘In Beverwijk, op de overdekte markt De Bazaar. Daar heb je een geweldig aanbod van gedroogde planten en kruiden uit allerlei landen. Die worden daar verkocht als voeding en medicijn. De studenten moeten nagaan hoe de planten heten en waar ze vandaan komen. Ook moeten ze het gebruik zorgvuldig vastleggen. Ik ben zelf vaak in Beverwijk geweest, het is een perfecte plek voor veldwerk in Nederland.’