© André van Proosdij
Dat blijkt uit het proefschrift dat André van Proosdij vandaag verdedigt. Hij ontwikkelde een verbeterde methode om verspreidingsmodellen van soorten te maken. Zijn werk laat volgens Van Proosdij (Biosystematiek) zien waar andere methoden tekort schieten en leidt tot veel betrouwbaarder voorspellingen van de gevolgen van de klimaatverandering op de biodiversiteit in de wereld.
Vindplaatsen
Om de verspreiding van soorten te begrijpen, gebruiken biologen verspreidingsmodellen. Zo’n wiskundig model legt relaties tussen de bekende vindplaatsen van een soort en tal van klimaat- en bodemvariabelen. Het model voorspelt vervolgens in welke gebieden het biotoop ook geschikt is voor die soort en waar deze dus kan komen. Door het model te projecteren naar andere klimaatscenario’s kun je voorspellen hoe de soort reageert op veranderingen in de omgeving.
Maar modellen werken alleen als je er goede data in stopt. En daar zit volgens Van Proosdij het probleem. Van veel tropische plant- en diersoorten zijn geen of onvoldoende gegevens bekend. ‘Van de naar schatting 7500 soorten planten die in Gabon voor komen zijn er maar 5300 gedocumenteerd. Van ruim 2500 van die soorten zijn bovendien maar vijf of minder waarnemingen bekend. Hoe kun je met zo weinig waarnemingen een betrouwbaar model maken?’ Niet dus, vindt Van Proosdij. Maar het gebeurt volop.
Ondergrens
‘Dat is wat mij het meest heeft verbaasd op mijn PhD-reis. Verspreidingsmodellen worden heel veel gebruikt, maar zonder een ondergrens te stellen aan een minimaal aantal waarnemingen dat nodig is voor een betrouwbaar model.’ Van Proosdij ontwikkelde daarom een methode die die ondergrens bepaalt. En die blijkt afhankelijk van het specifieke studiegebied en de zeldzaamheid van de soort. Voor zeldzame soorten zijn minder waarnemingen nodig dan voor wijdverspreide soorten.
Ik verwacht dat het percentage soorten dat uitsterft aanzienlijk hoger zal zijn
André van Proosdij
Van Proosdij paste de methode vervolgens toe op Gabon, een hotspot voor biodiversiteit in Centraal Afrika. Daartoe berekende hij voor elk van de duizenden soorten de huidige en toekomstige verspreiding onder verschillende klimaatscenario’s. Op basis daarvan stelde hij de botanische diversiteitspatronen samen, de eerste voor Afrika op basis vanverspreidingsmodellen van duizenden plantensoorten.
Ingrijpend
Het resultaat van die exercitie is verontrustend. Klimaatverandering zal de biodiversiteit van Gabon (en de rest van Afrika) ingrijpend veranderen. In 2085 is op sommige plekken in Gabon de samenstelling van plantensoorten 75 procent gewijzigd, het resultaat van het verdwijnen en verschijnen van planten. De totale soortenrijkdom zal bovendien met 5-10 procent zijn afgenomen. ‘Maar dat is een voorzichtige schatting. Ik verwacht dat het percentage soorten dat uitsterft aanzienlijk hoger zal zijn. Maar ik kan dat niet becijferen bij gebrek aan voldoende gegevens.’
Dat de klimaatverandering er zo inhakt, komt volgens Van Proosdij vooral doordat Gabon natter wordt. ‘In 2085 zijn grote delen van Gabon een kwart natter. Met name in de droge tijd neemt de neerslag toe. Het land wordt dus groener en droge savannes raken bebost. Als het natter wordt, komen soorten die zijn aangepast aan die droogte in de problemen. Vooral de nu al zeldzame soorten leveren daarbij in.’