© Paul Gerlach
Tot die conclusie komt onderzoeker Reginald Boersma in een studie waarop hij onlangs promoveerde bij hoogleraar Filosofie Bart Gremmen. Naming is framing is de toepasselijke titel van het proefschrift, met als onderkop: The public understanding of scientific names. Over dat publieke begrip gaat zijn werk. Of beter gezegd: over het publieke ónbegrip dat namen als genomics, nanotechnologie, kweekvlees en CRISPR-Cas oproepen.
Tijdwinst
Boersma, die Sociale Psychologie studeerde in Groningen, bouwde zijn onderzoek op rond het begrip genomics assisted breeding, kortweg genomics. De term slaat op de toepassing van genetische analyse in de veredeling. Onderzoekers checken of genen van gewenste eigenschappen aanwezig zijn in kruisingsproducten. Dat betekent een enorme tijdwinst ten opzichte van de traditionele veredeling, waarbij die eigenschappen pas zichtbaar worden als de plant groeit.Genomics is daarmee klassiek veredelen voor gevorderden. Maar ziet het publiek dat ook zo? Nee, blijkt uit Boersma’s experimenten. Het (leken)publiek associeert genomics met genetische modificatie (GM), om de simpele reden dat de naam voor een leek beelden oproept van dit door veel mensen gewantrouwde genetische knutselwerk. Boersma toont dat overtuigend aan door experimenten met Wageningse studenten.
Als mensen iets tegenkomen dat ze niet kennen, gaan ze een categorie zoeken waar het bij zou kunnen horen
Reginald Boersma
Hij liet steeds twee groepen studenten – veelal sociale wetenschappers, zeg maar Leeuwenborchers – met weinig tot geen kennis van genetica een oordeel geven over genomics. Alleen presenteerde hij deze techniek aan de ene groep onder de naam ‘genomics’ en aan de andere onder de zelfbedachte, alternatieve naam ‘natuurlijk kruisen’. De studenten hadden daarvoor eerst kort uitleg gekregen over ofwel genetische modificatie, ofwel klassieke veredeling. Zo ontstond een 2×2-experiment.
GM-kamp
De resultaten waren overduidelijk. De studenten schaarden ‘genomics’ zonder meer in het GM-kamp en zagen geen verwantschap met traditionele veredeling. Voor ‘natuurlijk kruisen’ gold het omgekeerde. Dat was precies wat Boersma op basis van de categorisatie-theorie had verwacht. ‘Als mensen iets tegenkomen dat ze niet kennen, gaan ze een categorie zoeken waar het bij zou kunnen horen. Genomics roept, alleen al op basis van de naam, evaluaties op die exact hetzelfde zijn als die van genetische modificatie’, vat Boersma samen.
En natuurlijk kruisen die van klassiek veredelen, vervolgt hij. ‘Het verbaasde me hoe sterk die correlatie was.’ Er blijkt bovendien geen verschil te zijn tussen mensen die snel conclusies trekken en meer bedachtzame mensen. Ook de mate van controverse rondom genetische modificatie blijkt nauwelijks van invloed op de uitkomst van het experiment. Boersma testte dat onder meer door de genoemde technieken te presenteren in het kader van de productie van biobrandstof in plaats van voor voedsel.
Boodschap
Uit de proeven blijkt volgens Boersma overduidelijk: naming is framing. Zijn boodschap is dat wetenschappers op een andere manier moeten kijken naar naamgeving voor nieuwe technieken. ‘Ze moeten nadenken over de associaties die een naam oproept. Niet om temanipuleren of marketing te bedrijven, maar om te voorkomen dat er associaties ontstaan die een correct begrip van de technologie in de weg staan.’
Ik pleit voor naamgeving op basis van co-creatie
Reginald Boersma
Een goed voorbeeld is volgens Boersma de MRI-scan. Dat is de medische toepassing van NMR, een technologie uit de natuur- en scheikunde NMR staat voor nuclear magnetic resonance, oftewel kernspinresonantie. Boersma: ‘Artsen waren bang dat patiënten zouden schrikken van de term nuclear. Ze hebben er daarom magnetic resonance imaging van gemaakt. De nadruk ligt daarmee op de functie van het apparaat – beeldvorming – in plaats van op de achterliggende techniek.’
Testpanels
‘Hier is dus heel bewust een keuze gemaakt voor een naam die rekening houdt met de beleving van het publiek’, vervolgt Boersma. ‘Wetenschappers kiezen namen waar ze onderling optimaal mee kunnen communiceren. Maar het publiek raken ze daardoor kwijt. Ik pleit voor naamgeving op basis van co-creatie. Met testpanels kun je bijvoorbeeld de beleving en associaties verkennen die een nieuwe technologie oproept.’