Wetenschap - 1 november 2001

NB: De grote stenen zwijgen prachtig

BOEK | De ondertitel van het boek De zeventig beroemdste mysteries van de oudheid, Raadsels uit het verleden ontsluierd, wordt in het boek niet waargemaakt. De raadsels worden wel verhelderd, maar het mysterie blijft. De grootspraak is jammer, want de manier waarop in het boek alle ins en outs van bijvoorbeeld het verdwijnen van de mammoets in Noord-Amerika of de geheimzinnige lijnen in de hoogvlakte van Nasza in Peru worden besproken, is degelijk. Duidelijk wordt dat veel van wat we weten over de vroegere beschavingen theoretisch is, en dat er veelal meerdere theorie?n gelden.

Het is logisch dat de mysteries mysteries blijven, want er is nog veel onbekend over onze verre voorouders. Dat leidt tot speculaties over buitenaards leven en andere onzin. Van de 'geogliefen', de soms wel dertien kilometer lange tekeningen die op de hoogvlakte van Nasza in de bodem zijn gegraven, wordt bijvoorbeeld wel gezegd dat ze een landingsbaan zijn van ufo's. Gelukkig laten de auteurs van de artikelen zulke onzin buiten beschouwing. De meest waarschijnlijke verklaring is dat het kanalen zijn voor regenrituelen voor de berggoden, die heer en meester zijn over het water.

De zeventig beroemdste mysteries van de oudheid is er vooral voor degenen die zich afvragen hoe alles begonnen is. Waar komt de landbouw vandaan, wie begon met kunst, waar komt het schrift vandaan, waar komen culturen vandaan?

Soms loopt het boek achter, zoals bij ?tzi, de ijsmummie uit Tirol. Bij hem werd onlangs op r?ntgenfoto's een pijlpunt in zijn schouder gevonden, die nieuw licht werpt op de oorzaak waardoor hij hoog in de bergen zijn dood vond. Nieuwe theorie?n, dus.

Brian Fagan (red.), De zeventig beroemdste mysteries van de oudheid - Raadsels uit het verleden ontsluierd, Thoth, ISBN 9068682865, 69,90 gulden.

BOEK | Het zijn maar stenen, kun je zeggen. Maar een wandeling langs en door de hunebedden in Drenthe, de dolmens in Bretagne, de steencirkel van Avebury of natuurlijk de enorme constellatie van Stonehenge - nu ingeklemd tussen twee drukke wegen - leidt altijd tot bewondering en verwondering. Bewondering voor de mensen die de grote stenen, de megalieten, hebben opgericht; verwondering over de totaal onbekende cultuur van die mensen.

Je kunt inderdaad spreken van een megalietcultuur, zoals Lowie Weynants in het boek De stilte der stenen doet. Het hardste bewijs daarvoor is de gezamenlijke maateenheid die bij de bouw van de megalietenensembles is gebruikt - de megalitische el is 0,829 meter lang.

Megalieten vinden we overal in Europa. Het Britse eiland en het Franse schiereiland Bretagne zijn er beroemd om, maar ook op de zonnige eilanden Mallorca, Menorca, Sicili? en Malta staan indrukwekkende bouwsels. De stilte der stenen geeft een goed, algemeen overzicht van de megalietcultuur, maar wat jammer genoeg ontbreekt is een verspreidingskaart van de bouwsels. Waar wel weer op ingegaan wordt is het geheim van de megalieten; we weten nog steeds niet waarom ze zijn gemaakt. "De stenen zwijgen", schrijft Weynants.

Op de prachtige zwartwitfoto's van Philippe Debeerst in het boek is zowel de bewondering als de verwondering te herkennen. Het zijn stenen, dat is waar, maar ze zwijgen prachtig.| M.W.

Lowie Weynants, De stilte der stenen - De megalietcultuur in Europa, Lannoo, ISBN 9020943642, 65,89 gulden.