Wageningse entomologen telden hoe vaak muggen landden op oppervlaktes met of zonder menselijke geur. Samen met Nijmeegse collega’s schreven ze hier afgelopen week over in het tijdschrift PLOS ONE. Jaarlijks sterven nog steeds 770 duizend mensen aan malaria terwijl ons wapenarsenaal aan kracht inboet. ‘De malariabestrijding staat eigenlijk met de rug tegen de muur,’ vertelt Willem Takken, persoonlijk hoogleraar Entomologie. ‘Wereldwijd worden parasieten snel resistent tegen geneesmiddelen en muggen tegen insecticiden. Op kort termijn moeten alternatieven worden ontwikkeld.’ In hun vervolgonderzoek hopen de onderzoekers daarom geurstoffen te identificeren die specifiek de besmettelijke muskieten lokken. Vallen met zo’n geurstof zouden ‘een grote klap geven’ aan de overdracht van malaria. De vraag of muggen hun gedrag veranderen zodra ze besmettelijk worden, houdt wetenschappers al langer bezig, vertelt eerste auteur Renate Smallegange. Evolutionair gezien is het logisch dat parasieten hun dragers zo effectief mogelijk voor hun karretje proberen te spannen. Voor hun verspreiding is het immers gunstig als de muskiet alleen geschikte prooien bijt. Smallegange: ‘en nu zijn wij mooi de eerste die het aantonen.’ In haar experiment landden besmette muggen ruim drie keer zo vaak op een oppervlak dat menselijke geuren afgaf. Bij andere combinaties van mug, parasiet en prooi was zo’n verband al aangetoond. Smallegange zag als eerste bewijs bij de gevaarlijkste malariavariant Plasmodium falciparum. Eerdere pogingen waren nog stukgelopen op ethische gronden, je kunt niet zomaar mensen met malaria besmetten en praktische, het onderzoek naar deze geurstoffen is relatief nieuw, bezwaren. In Wageningen werkt postdoc Jetske de Boer momenteel al aan het beantwoorden van de vraag of malaria besmette mensen ook aantrekkelijker ruiken voor muskieten. Die evolutionaire strategie zou verspreiding verder aanmoedigen. Tijdens het experiment telden de onderzoekers handmatig hoe vaak muggen landden op – ongedragen of 20 uur gedragen – HEMA-panty’s. De proef was in een gespecialiseerd, Nijmeegs laboratorium dat ontsnapping moest tegengaan. Zwakste punt van de proef is het beperkt aantal herhalingen, vertelt Smallegange. In een Engels vervolgexperiment wordt het groter aangepakt. Meer muggen, en geuren van meer verschillende mensen. Ook wordt daar niet langer het aantal landingen met de hang geteld, maar gebruikt men een ‘geurmeter’ die muggen wel binnen maar niet buiten laat.
Mens ruikt lekkerder voor besmettelijke malariamug
Met malariaparasieten besmette muggen zijn sterker aangetrokken tot mensen dan onbesmette soortgenoten. Er zijn dus geurstoffen die specifiek besmette muggen aantrekken: een potentieel interessant wapen voor malariabestrijders.
