© Shutterstock
De ene boom groeit harder en/of wordt langer dan de andere. Maar niet alle boomlengtes zijn overal op onze aardbol te vinden. Sterker nog, er zijn lengtes die veel minder of nauwelijks voorkomen. Marten Scheffer, Egbert van Nes (Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer) en internationale collega’s hebben dat ontdekt en uitgezocht hoe dat komt.
Satellietgegevens
De hoogte van bomen meten is niet eenvoudig. En praktisch gezien is het al helemaal onmogelijk om dat wereldwijd te doen. Scheffer et al zochten het daarom hogerop: ze gebruikten satellietgegevens. Satellieten met laser aan boord kunnen tegenwoordig nauwkeurige hoogtemetingen doen. Die data zijn gebruikt om voor het eerst wereldwijd de hoogte van bossen in kaart te brengen.
Daartoe is ingezoomd op stukken bos van 50 bij 50 km, de scherpte waarmee de satelliet kan kijken. ‘In die grid cells hebben we de 10 procent hoogste toppen in kaart gebracht’, legt Scheffer uit. En dan doet zich een merkwaardig fenomeen voor. Reuzenbomen, met een hoogte van meer dan 25 meter, komen maar op bepaalde plekken voor. Om precies te zijn: daar waar jaarlijks meer dan 1500 mm regen valt.
Het potentiele areaal voor reuzenbos neemt toe ter grootte van acht keer Spanje
Marten Scheffer
Die ondergrens blijkt bovendien overal te bestaan. Zowel in tropische als gematigde streken hebben hoge bomen kennelijk meer dan 1500 mm regen nodig. Dat is merkwaardig. ‘In een gematigd klimaat is het minder warm, vindt minder verdamping plaats en heeft een boom dus minder water nodig. Toch is dit fenomeen universeel’, zegt Scheffer.
De grens van 1500 mm regen komt overigens niet helemaal uit de lucht vallen. Het is volgens Scheffer dezelfde grens waarbij de overgang van savanne naar tropische regenwoud plaatsvindt. ‘In de tropen is die 1500 mm regenval evenveel als de verdamping via de bladeren. De netto som regen minus verdamping per oppervlakte is dan nul. Maar in gematigde gebieden is dit minder dan nul. Dat is het rare.’
Super overlevers
Scheffer speculeert dat die afwijking te maken heeft met het feit dat de weinige plukjes reuzenbossen in gematigde streken op zichzelf al bijzonder zijn. ‘Die gebieden zijn al zo door de mens beinvloed, dat de bossen die we daar nu nog hebben het meest veerkrachtig zijn. Ze zijn al teruggedrongen naar de beste plekken.’ Het zijn dus super overlevers.
Goed nieuws voor reuzenbossen is dat de klimaatverandering in hun voordeel werkt. Het klimaat wordt op sommige plekken droger, maar op andere veel natter. ‘Het potentiele areaal voor reuzenbos neemt daardoor toe ter grootte van acht keer Spanje’, voorspelt Scheffer. ‘Maar dan moeten we het bos die ruimte wel geven. En dat is zo makkelijk nog niet, want de druk op tropisch bos is enorm. Bovendien zijn er nog wel wat onzekerheden. De toename van extremen als droogte en hittegolven kan ook leiden tot sterfte van tropisch regenwoud.’
Lees meer:
Grote bomen groeien minder hard
Helft biomassa Amazone in 1 procent boomsoorten
Bos groeit flink door ‘t natte weer
53.000 soorten tropische bomen