Foto:Shutterstock
| "Climate signs" | Klimaatverandering is niet iets van de toekomst, het is al in volle gang en de effecten zijn ook nu al zichtbaar. In de serie “Climate Signs” bekijkt Resource deze zomer hoe klimaatverandering het dagelijks leven op de wereld beïnvloedt en hoe WUR-onderzoekers betrokken zijn bij dit onderwerp. |
|---|
Het hitte-eiland is een hot topic, hoe komt dat?
‘In grote metropolen in bijvoorbeeld Azië en de Verenigde Staten hebben ze hier al veel langer mee te maken. In Nederland dachten we vanwege ons milde klimaat dat we hier geen last van zouden hebben. En steden zijn er dus ook niet op gebouwd. Pas na de grote hittegolven in 2003 en 2006 is daar verandering in gekomen. In de toekomst worden meer hittegolven verwacht. In combinatie met verdere verstedelijking geven die juist in de stad meer hittestress.’
Airconditioning pompen juist meer warme lucht naar buiten, dus als we massaal aan de airco gaan wordt de stad nog warmer.
Gert-Jan Steenveld, onderzoeker Meteorologie en Luchtkwaliteit
| Wanneer spreken we van een hittegolf? | In Nederland is een hittegolf een opeenvolging van in De Bilt minimaal 5 zomerse dagen (maximumtemperatuur 25,0 °C of hoger), waarvan er minimaal drie tropische dagen (maximumtemperatuur 30,0 °C of hoger) zijn. Bron: KNMI |
|---|
In hoeverre hangt dit samen met klimaatverandering?
‘Het is lastig om een specifieke hete dag gelijk te linken aan klimaatverandering. De klimaatscenario’s van het KNMI voorspellen dat de gemiddelde temperatuur oploopt en dat ook de extremen toenemen. Veel klimaatanalyses zijn gebaseerd op metingen in De Bilt, omdat daar de langste Nederlandse meetreeks beschikbaar is. Voor de jaren vijftig hadden werden hier echter andere instrumenten en opstellingen gebruikt, die een ander meetprincipe hanteerden dan de huidige instrumenten.’
Kun je dan wel een goede vergelijking maken?
‘Om geen appels met peren te vergelijken zijn alle metingen van voor de jaren vijftig gecorrigeerd. Dat heeft er ook toe geleid dat die metingen koeler uitvallen, waardoor blijkt dat er toen minder hittegolven waren. Klimaatsceptici halen dit nog wel eens aan als argument dat dit opzettelijk gedaan is om de schijn van een sterkere toename van het aantal hittegolven te creëren. Wij hebben er vertrouwen in dat het KNMI dit goed heeft gedaan met de wetenschapellijke methodes die nu gangbaar zijn.’
Wat veroorzaakt dat hitte-eiland effect?
‘Uit metingen blijkt dat het in de stad tot wel acht graden warmen kan zijn dan op het platteland. Maar ook binnen een stad kan dat per straat nogal verschillen. Dat steden warmte vasthouden heeft onder meer te maken met de bebouwing. Door hoge en dichte bebouwing kan ’s nachts de warmte minder makkelijke rechtstreeks weg. Warmtestraling kan namelijk het best ontsnappen als het in alle richtingen kan verspreiden. Daarnaast spelen ook andere factoren een rol, in de stad is veel verkeer en bedrijvigheid waarbij ook warmte wordt geproduceerd. Daarnaast is er meestal minder vegetatie die voor verkoeling zorgt. De effecten van hitte-eilanden zijn ’s nachts het grootst want het donkere asfalt, beton en stenen slaan veel warmte op die ze ’s nachts afgeven. Zo koelt de stad ’s nacht onvoldoende af.’
We kunnen scenario’s doorrekenen en zo stedelijk ontwerpers helpen om te bepalen hoe ze het best de stad kunnen inrichten om hem koel te houden
Wat zijn de gevolgen?
‘Hittestress is ook een serieus gevaar voor de gezondheid. Tijdens de hittegolf in 2003 stierven er volgens berekeningen van het CBS in die week 300 mensen meer dan in een gemiddelde week aan het begin van de zomer. Zeker kwetsbare groepen zoals ouderen en chronisch zieken lopen risico. Daarnaast vermindert de warmte de arbeidsproductiviteit en kan het leiden tot slaapproblemen. Het lichaam kan redelijk goed omgaan met hitte mits het ‘s nachts wel weer kan herstellen, maar dat lukt niet tijdens zo’n hittegolf. Tijdens een hittegolf krijg je ook snelle last van smog omdat er dan vaak een hogedrukgebied aanwezig is waarin de lucht daalt en daarmee ligt er een soort deksel over de stad waaronder alle vieze lucht en ook ozon gevangen wordt. Dat is schadelijk voor met name de luchtwegen.’
Maximum temperaturen op verschillende plekken in Amsterdam. Gemeten op 25 juli 2019. Bron: Amsterdam Atmospheric Monitoring Supersite
Hoe kunnen jullie het stadklimaat nauwkeurig voorspellen en waarom is dat belangrijk?
‘Normale weermodellen rekenen met een resolutie van 9 kilometer. Dan zou Amsterdam slechts één roosterpunt zijn. Wij (WUR en Amsterdam Institute for Metropolitan Solutions, red.) gebruiken een hoge resolutie database, tot wel 100 meter nauwkeurig, en berekenen de invloed van bijvoorbeeld bebouwing, vegetatie, water, wind en schaduw op de lokale temperatuur. Dit hebben we nu gedaan voor Amsterdam. Zo kunnen we bijvoorbeeld berekenen waar schaduw valt in een straat en op welk tijdstip en waar koele plekken zijn doordat daar groen is. Met dit soort voorspellingen kunnen de overheid of gezondheidsdiensten tijdig maatregelen nemen en beter voorbereiden op hittestress. Ook kunnen we scenario’s doorrekenen en bijvoorbeeld stedelijk ontwerpers helpen om te bepalen hoe ze het best de stad kunnen inrichten om hem koel te houden.’
Kun je zulke detailvoorspelling niet voor heel Nederland doen?
‘Nou, het voordeel is wel dat Nederland zo ongeveer tot de centimeter nauwkeurig beschreven is qua geografische informatie over stedelijk landgebruik. Alleen dat zou op dit moment teveel computerkracht kosten. Dan krijg je zo’n weersvoorspelling pas een week later. We hebben wel een weerbeleving app gemaakt waarmee mensen op hun smartphone kunnen kijken waar het koeler is.’Wat kun je doen om het dragelijker te maken in de stad? ‘We hebben gezien dat meer groen helpt. Maar dan moet het wel overleven in een droge periode, want vergeeld gras heeft niet echt een ander effect dan stenen. Verder kun je gebouwen maken die meer straling reflecteren, witte daken bijvoorbeeld. En hoge gebouwen zorgen ook voor meer schaduw in de straat. Je ziet dat ook wel in de Zuid Europese steden waar de smalle straatjes en dicht op elkaar gebouwde huizen zorgen voor verkoeling in de straat.
En water?
‘Het effect van water hebben we ook onderzocht, maar dat is minder duidelijk. Fonteinen helpen als het water vernevelt. Maar grote waterpartijen hebben een heel vertraagd effect, waarbij overdag de opwarming wordt beperkt, maar daarentegen ’s nachts de afkoeling maar langzaam gaat. Mensen kunnen zelf vooral alles dicht houden. En ’s nachts koelen, maar alleen als de buitentemperatuur lager is dan die in huis. Airconditioning pompen juist meer warme lucht naar buiten, dus als we massaal aan de airco gaan wordt de stad nog warmer.’
Lees ook:
Weerballonnen brengen Amsterdamse stadsklimaat in kaart
Van reuzenteken tot supermieren: de invasieve soorten komen
Smeltwater uit de Himalaya is belangrijk voor miljoenen boeren