Door globalisering en privatisering van havenbedrijven is in veel landen de rol van de overheid afgenomen bij het aanleggen van havens, en zijn steeds vaker internationale bedrijven aan zet. Denk bijvoorbeeld aan de Nederlandse baggeraars Boskalis of Van Oord, of het geprivatiseerde Havenbedrijf Rotterdam dat investeert in havens elders in de wereld.
Milieusocioloog Dorien Korbee concludeert in haar proefschrift dat die internationale bedrijven vaak een positieve bijdrage leveren aan de duurzaamheid van de aanleg van havens. De bedrijven nemen kennis mee over duurzaamheid die er in veel landen nog niet is. Nederlandse bedrijven kiezen ook voor duurzaamheid om te kunnen concurreren met aannemers uit bijvoorbeeld China. Korbee keek vooral naar het idee van bouwen met de natuur, waarbij de omgeving niet aangepast wordt aan het ontwerp, maar waarbij de ecologie juist uitgangspunt is bij de aanleg van de haven. Meeste kans op een duurzame aanleg van havens, zegt Korbee, is er als verantwoordelijkheden binnen het project gedeeld worden door zo veel mogelijk partijen en verschillende gezichtspunten aan bod komen in plannen en in uitvoering. Korbee noemt dit een ‘open arrangement’.
De aanleg van de Tweede Maasvlakte in Rotterdam is zo’n voorbeeld. ‘De overheid heeft daarbij samengewerkt met veel verschillende partijen. Vergunningen werden tegelijkertijd met de plannen gemaakt, waardoor ze flexibel op elkaar afgestemd werden en er ruimte was voor innovatie vanuit bedrijven.’ Die opzet van het proces maakte ook inbreng mogelijk van milieuorganisaties en omwonenden. In een meer hiërarchische opzet, zegt Korbee, stuurt de overheid meer en worden bedrijven pas betrokken bij de uitvoering. Een voorbeeld van zo’n minder open aanpak was die in Melbourne, Australië. ‘De overheid zag de uitbreiding van de zeehaven als een technisch ontwerpvraagstuk. Zorgen over milieu of sociale gevolgen werden als ondergeschikt gezien en aanvankelijk niet meegenomen.’ Uiteindelijk heeft de bouw een aantal jaren stil gelegen door protesten van omwonenden en ngo’s. De les: neem vanaf het begin alle belangen serieus. Aanbeveling voor aannemers is om voordat ze een opdracht aannemen, te onderzoeken of het ontwerp naast technisch uitvoerbaar, ook geaccepteerd wordt door omwonenden en milieuorganisaties. De studie van Korbee is gefinancierd door de stichting Ecoshape, een innovatieprogramma waarin 21 promovendi onderzoek doen naar bouwen met de natuur. Ecoshape wordt mede-gefinancierd door Boskalis en Van Oord.