Landjepik

Nu de wereldbevolking en de vraag naar voedsel blijven stijgen, ontstaat er schaarste aan voedsel, goede landbouwgrond en water. Daarom kopen landen als China en Japan en westerse investeerders miljoenen hectaren aan landbouwgrond in ontwikkelingslanden. Land grabbing. Ngo’s die duurzame ontwikkeling bepleiten, spreken er schande van. Maar wat is de invloed ervan op de voedselzekerheid? Saoedi-Arabië besloot in 2008 om haar graanproductie in de woestijn te verlagen om zo de watervoorziening in de steden veilig te stellen. Om toch voldoende voedsel te produceren, besloot het om 5 miljard dollar te lenen aan bedrijven om daarmee grond aan te kopen in zuidelijk Soedan. Volgens Petra Hellegers, de kersverse hoogleraar Waterbeheer van wie dit voorbeeld komt, kocht Saoedi-Arabië daarmee zowel voedsel als zoet water. Soedan is populair, ook buurland Egypte koopt er land voor de eigen voedselvoorziening. Gelet op Darfur en zijn geheime bankrekening in Engeland kun je je voorstellen dat de Soedanese leider Omar al-Bashir een corrupte koning is die meer geeft om persoonlijk gewin dan het welzijn van de bevolking. En juist dit soort leiders zijn bereid om lucratieve deals te maken die de voedselzekerheid van de eigen bevolking verminderen. Daarmee is land grabbing van alle tijden; het koloniale landbezit werd ook vaak via de corrupte koning geregeld. Toch wordt het effect van land grabbing op de voedselzekerheid vermoedelijk overschat. De data over landjepik komen vooral van GRAIN, een ngo die voor kleine boeren en tegen multinationals is. Die telde vorig jaar honderden land grabs voor voedsel in Afrika. Milieueconoom David Zetland hield die cijfers tegen het licht en merkt op dat de Afrikaanse ‘land grabs’ vooral plaatsvinden in minder corrupte landen. Veel ‘grabs’ zijn in feite buitenlandse investeringen, waarbij de investeerder de marktprijs voor de grond betaalt. Bovendien is steeds de vraag wie de winnaars en verliezers zijn van de landgrabs. In het Soedanese voorbeeld lijkt dat duidelijk: meer voedsel en water voor de Saoedische bevolking, minder voor de Soedanese plattelanders. Maar geldt dat bijvoorbeeld ook voor de 450 duizend hectare landbouwgrond in Mozambique die gebruikt wordt voor de grootschalige productie van energiegewassen? Maja Slingerland deed de afgelopen jaren veel onderzoek in Mozambique en denkt dat de yatropha-hype alweer achter de rug is. Veel investeerders zijn failliet, de teelt bleek lastiger dan verwacht en niet winstgevend. Veel kleine boeren wier land werd verkocht door de staat, telen er nog steeds hun voedselgewassen. Ze zijn winnaar noch verliezer. De westerse investeerder is de verliezer, de Afrikaanse koning is de winnaar in dit voorbeeld. Al met al levert het niet meer voedsel op. Maar dit zijn de gevolgen bij benadering, er bestaat bij mijn weten geen Wagenings onderzoek naar de directe effecten van land grabbing. Gelet op de omvang van de aankopen en de mogelijke effecten op de voedselzekerheid is dat opmerkelijk.