Dat laat Lotje de Vries zien in haar proefschrift waarop ze gisteren promoveerde. Ze onderzocht in Zuid-Sudan de praktijk van staatsvorming, voordat het land zich in 2011 afscheidde van Sudan. In Zuid-Sudan is de staatsvorming bijna aan te raken. Bevrijdingsbeweging SPLM is zich vanaf 1997 in het door haar gecontroleerde landsdeel gaan gedragen als overheid. Ze stelden grenscontroles in, maakten wetten en inden belastingen. Dankzij het vredesakkoord in 2005 kon de guerrillabeweging zich gaan omvormen tot een centrale overheid, een leger en een politieke partij. Er kwamen een vlag, een volkslied en nummerborden voor overheidsinstanties. ‘De militaire elite kreeg een nieuwe set gereedschap om de eigen macht via politieke weg te bestendigen en formuleert en passant de staat’, vat De Vries het samen. Hogedrukpan In de grensdriehoek met Uganda en Congo bekeek ze hoe dat uitpakt. De grensovergangen mogen dan ver van de hoofdstad Juba liggen, er zijn veel overheidsautoriteiten actief; zonder grens immers geen staat. In die hogedrukpan analyseerde de promovenda het krachtenveld rond lokale vertegenwoordigers van de centrale macht, vaak oud-guerrilla’s. Ontelbare uren bracht ze pratend en schakend door op Sudanese grensposten. Voortdurend werd er onderhandeld over wie de touwtjes in handen had. ‘En op de grens met Congo verzinnen de Zuid-Sudanezen soms incidenten om in onderhandeling met de Congolese autoriteiten hun eigen macht te kunnen herbevestigen’, vertelt De Vries. Erkenning Nu de verhoudingen tussen de bestuurslagen aan de grens zijn uitgekristalliseerd, sijpelen de uitkomsten van die jaren ‘staatje spelen’ voor de officiële onafhankelijkheid door naar de hoofdstad, en geven zo de staat mede vorm. Ook de externe erkenning door donoren en diplomaten die het land al voor de onafhankelijkheid behandelden als zelfstandige natie, heeft bijgedragen aan de staatsvorming. ‘Formele macht is dus het resultaat van toevalligheden en onderhandelingen, dat consolideert in iets groters’, concludeert De Vries dan ook. Ondanks corruptiepraktijken functioneert Zuid-Sudan als staat, besluit ze. ‘Veel is onderhandelbaar en het vormingsproces is moeilijk te volgen als je op formele lijnen afgaat, maar men heeft wel controle over de eigen staat.’
Krachtenspel aan de grens vormt Zuid-Sudan
Aan de Zuid-Sudanese grens is lokaal uitgevochten wie de dienst mag uitmaken. En die uitkomst draagt net zo goed bij aan de staatsvorming van het piepjonge land als het installeren van een regering en het schrijven van een grondwet.
