© Shutterstock
Veel dieren kunnen het magnetische veld om de aarde voelen. Vissen bijvoorbeeld schijnen het te kunnen. Vogels kunnen het zeker. Het vermogen om het aardmagnetisch veld te lezen, vormt de belangrijkste verklaring voor het enorme oriëntatievermogen van trekvogels. Ook bij kleine zoogdieren als vleermuizen is dit vermogen aangetoond.
Bewijs
Maar kunnen koeien het ook? En liggen ze daarom vaak met hun kop naar het noorden gericht? Sommige studies zeggen van wel, maar het bewijs is mager, zegt Ignas Heitkönig van Resource Ecology. Masterstudent Debby Weijers ging aan de slag om op basis van experimenteel onderzoek uitsluitsel te geven. Heitkönig: ‘Het is vooral een reactie op bestaand onderzoek, waar wij met een sceptische houding ingestapt zijn.’
Koe met een magneet om de hals. © Debby Weijers
Onder leiding van Heitkönig en statisticus Lia Hemerik van Biometris werd de proef op de som genomen in Portugal. Weijers onderzocht bij 659 koeien van zes verschillende boerderijen gedurende de dag een of meerdere keren de ligrichting in rust. Van een voorkeur voor een noord-zuid ligging bleek geen sprake. Wel was er gemiddeld een lichte voorkeur voor een positie metde kop naar het zuidoosten. Maar daar is een andere verklaring voor.
Die ligging (130 graden op een kompas) correleert namelijk significant met de stand van de zon tijdens de metingen. De voorkeursligging vermindert de blootstelling aan de zon. De koe voorkomt daarmee oververhitting. Heitkönig: ‘Die zonmijdende oriëntatie komt overeen met eerder onderzoek van onze leerstoelgroep naar wildebeesten, impala’s en elanden in Afrika.’
De studie zou eigenlijk ook eens ‘s nachts gedaan moeten worden. De student die dat wil uitzoeken, mag zich melden
Ignas Heitkönig
Weijers ging daarop nog een stap verder. Ze bekeek bij 34 koeien wat er gebeurt als je ze een sterke magneet om de hals hangt. Het achterliggende idee is dat een magneet het interne kompas zodanig verstoort dat oriëntatie op het aardmagnetisch veld niet meer mogelijk is en de koe andersgaat liggen. Maar daarvan bleek geen sprake. De magneet had geen effect op het liggedrag van de koeien.
‘s Nachts
Is daarmee het definitieve bewijs geleverd dat koeien geen sensor bezitten voor het aardmagnetisch veld? Nee, zegt Heitkönig. ‘Dit is een eerste experimentele studie bij grote grazers die aangeeft dat er geen aanleiding is om een intern kompas te vermoeden. Maar de studie zou eigenlijk ook eens ’s nachts gedaan moeten worden. De drang om de felle zon te ontwijken kan in theorie sterker zijn dan de reactie op een aardmagnetisch veld. De student die dat wil uitzoeken, mag zich melden.’