Wetenschap - 4 maart 2010

Kip houdt actieve genen bij elkaar

Dier

Het genoom van de kip kent een hogere orde. Genen die veel tot expressie komen zitten dicht bij elkaar op de chromosomen. Dat geldt ook voor de genen die nauwelijks tot expressie komen. Deze clustering van actieve genen is efficiënt en biedt daarmee een evolutionair voordeel bij selectiedruk, denkt Martien Groenen, hoogleraar Fokkerij en Genetica.

Bij mensen en muizen hebben andere onderzoekers ook een vergelijkbare organisatie van het genoom gevonden met pakketjes genen die hoog tot expressie komen. Een hoge expressie betekent dat deze genen veel kopieën RNA aanmaken die coderen met een bepaalde eigenschap. Het genoom van mensen, kippen en muizen lijkt sterk op elkaar. ‘We willen de principes van het genoom begrijpen’, zegt Groenen.
Zijn promovendus Haisheng Nie bestudeerde diverse embryo’s en organen van kippen en ging na welke genen op welk moment tot expressie kwamen. ‘We konden met micro-arrays nagaan: staan de genen aan of staan ze uit? En wanneer komen de genen tot expressie?’, vraagt copromotor Richard Crooijmans zich af. Tijdens die zoektocht vonden Nie en Crooijmans dat de actieve genen op het chromosoom vaak dicht bij elkaar liggen.

Ordening
‘De genen zitten niet zomaar achter elkaar, maar hebben een bepaalde ordening’, zegt Groenen. Hij vermoedt dat het samen clusteren van genen die hoog tot expressie komende de toegankelijkheid van deze genen verhoogt en daardoor efficiënt is voor de cel.
De inzichten leiden niet direct tot praktische voordelen bij het fokken van kippen. ‘Maar met meer kennis van het genoom kunnen we wel gerichter selecteren en keuzes maken of we genen met zowel positieve als negatieve eigenschappen in het fokkerijproces willen meenemen’, zegt Crooijmans.
Haisheng Nie promoveert op 8 maart bij Groenen.