Wetenschap
Onderzoek

KNAW uit zorgen over wetenschappelijke vrijheid

Nederlandse wetenschappers krijgen voldoende vrijheid. Maar het toegenomen belang van projectfinanciering kan de academische vrijheid inperken, waarschuwt wetenschapsgenootschap KNAW.
Hoger Onderwijs Persbureau

©Sven Menschel

In een omstreden motie vroeg de Tweede Kamer vorig jaar of de Nederlandse wetenschap last had van zelfcensuur en een gebrek aan diversiteit van perspectieven. Kon wetenschapsgenootschap KNAW daar onderzoek naar doen? Een KNAW-commissie onder leiding van hoogleraar rechtsgeleerdheid Nico Schrijver (Universiteit Leiden en PvdA-senator) vertaalde dat naar de vraag: hoe staat het met de onafhankelijkheid in de Nederlandse wetenschap?

Beperking

In principe goed, concludeert de KNAW in haar antwoord dat op 13 maart uitkwam. Er zijn allerlei gedragscodes en instanties om op onafhankelijkheid toe te zien en het lijkt erop dat wetenschappers hun werk tamelijk ongestoord kunnen doen. Maar dat betekent niet dat er geen gevaren zijn. Steeds vaker moeten wetenschappers bijvoorbeeld geld verkrijgen bij onderzoekfinanciers of het bedrijfsleven. ‘Deze sturing betekent ook een zekere beperking van de academische vrijheid’, staat in het briefadvies. ‘Het toegenomen belang van projectfinanciering kan leiden tot onwenselijke beïnvloeding door de financier.’

Strategie

In Wageningen speelt deze discussie regelmatig. Zo wil een van de werkgroepen voor de ontwikkeling van het nieuwe strategisch plan van WUR een discussie over het Wageningse onderzoekdomein. Daarbij wil Dolf Weijers, een van de trekkers van dit thema, ook de vraag beantwoorden: wie bepaalt het onderzoekdomein? Zijn dat de Wageningse onderzoekers zelf of bepalen de onderzoekfinanciers, zoals overheid, bedrijven en belangengroepen, de agenda?

Schijn tegen

Wetenschappers moeten zich voortdurend de vraag stellen of ze voldoende vrij zijn, vindt commissievoorzitter Nico Schrijver. ‘Als ze bijvoorbeeld een advies schrijven, wil de opdrachtgever dan een verklaring van onafhankelijkheid tekenen? En soms moet je zorgen dat je de schijn niet tegen je krijgt, ook al is er eigenlijk niets aan de hand. Ik ben weleens deskundige in een rechtszaak geweest en toen werd mij gevraagd om aan diezelfde rechters een college te geven. Dat heb ik toen niet gedaan. Van zulke dingen moet men zich meer bewust zijn dan vroeger, denk ik. We liggen allemaal onder een vergrootglas en integriteit is ontzettend belangrijk.’

Tegenwoordig zijn er grote gevoeligheden rond het thema migratie, stelt hij. ‘Vorig jaar was er bijvoorbeeld nog discussie over de vraag of je onderzoek zou mogen doen naar de goede kanten van kolonialisme. Daarom is het goed om mechanismen in te bouwen die de maximale vrijheid van wetenschapsbeoefening bieden.’

Lees meer:

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.