Nieuws - 8 mei 2009

KNABBELEXPERT IN SCIENCE

Wladimir Tameling is dé knabbeldeskundige van Wageningen UR. En eigenlijk van de hele wereld. Samen met zijn Amsterdamse collega en voormalige mentor Frank Takken publiceert hij deze week in Science. Over nibblers dus, eiwitten die een centrale rol spelen in de afweer van planten tegen ziekteverwekkers.

Nibblers zijn schakelaars in het intracellulaire defensieapparaat van planten. Als promovendus bij Takken in Amsterdam heeft Tameling bewezen hoe die schakelaars werken. De resistentie-eiwitten zijn opgebouwd uit een aantal vaste onderdelen. De kern van het eiwit kan nucleotiden (ADP/ATP) binden en is de eigenlijke schakelaar. In de aan-stand is ATP gebonden, in de uit-stand is dat ADP. Een ander vast onderdeel van zo’n eiwit bevat veel leucines, vandaar de naam ‘nucleotide-binding leucine-rich repeat’. Afgekort een nbllr dus, wat beeldend verbasterd is tot nibbler.
‘Amerikanen houden van dit soort afkortingen’, legt Tameling uit. Maar hij gebruikt de woordspeling zelf ook. Het artikel in Science heet To nibble at plant resistance proteins.
Tameling en zijn groep concentreren zich vooral op de manier waarop de schakelaar het afweermechanisme precies aanzet, want dat is nog grotendeels terra incognita.
Het bijzondere aan nibblers is dat ze niet alleen in planten werken. ‘Onderzoek aan immuunreceptoren in mens en dier hebben een vergelijkbaar nucleotidebindend complex aan het licht gebracht. Die onderzoekers kwamen tot eenzelfde soort model als wij. Dat ondersteunt elkaar dus mooi’, licht Tameling toe.
Het immuunsysteem van plant en dier blijkt dus wat de schakelaar betreft op dezelfde componenten te berusten. Tameling heeft daar mooi bewijs van. ‘Dezelfde mutatie in het nucleotidebindend domein van het eiwit leidt tot vergelijkbare ziektes in mens en plant. Bij de mens leidt dit tot een aantal auto-immuunziekten. Bij planten leidt het tot massale celdood. Normaal gesproken offeren enkele cellen zich op door tijdens een infectie dood te gaan. Dat is ook een afweerreactie, want veel ziekteverwekkers hebben een levende cel nodig om zich te kunnen vermeerderen. Als de celdood vroeg genoeg plaatsvindt, is het de opoffering waard.’
Vorig jaar kreeg Tameling een Veni-beurs voor zijn zoektocht in het immuunlandschap van planten.